Halverwege Eredivisie Seizoen 2025/26: Tussenbalans

Wat we kunnen leren van statistieken huidig voetbalseizoen

De eerste helft van het eredivisie seizoen 2025/26 zit er weer op. Tussenstand: Een ongenaakbare koploper, PSV, die al 11 punten voorsprong heeft op nummer twee. Daarachter vijf clubs die op vijf punten van elkaar staan. Onderaan vier clubs die slechts twee punten van elkaar staan. Kunnen we iets leren van onderliggende statistieken? Wel iets.

De onderliggende statistieken die in dit artikel worden gebruikt zijn verwachte punten op basis van bookmaker noteringen en verwachte punten op basis van expected goals. Het eerste type verwachte punten (B-punten) staat vast voordat de wedstrijd begint; het tweede type verwachte punten (X-punten) wordt achteraf berekend op basis van het vertoonde spel zoals dit tot uitdrukking komt in expected goals (zie ook: Van Ours, 2025a).

Twee voetbalwedstrijden als voorbeeld

Tabel 1 geeft een overzicht van de karakteristieken van twee recente wedstrijden: Ajax – Feyenoord van 14 december j.l. en Feyenoord – FC Twente van 21 december j.l. Die wedstrijden zijn niet toevallig gekozen. Ze geven de mogelijkheden en beperkingen aan van het gebruik van verwachte punten – zowel B-punten als X-punten. Twee van de drie clubs zijn van trainer gewisseld, bij de derde staat de trainer ter discussie.

Tabel 1. Twee wedstrijden ter lering en vermaak.

De wedstrijd Ajax – Feyenoord

Op 14 december speelde Ajax tegen Feyenoord en won het met 2-0. Op zich geen verrassing want Ajax wint vaker van Feyenoord dan op grond van krachtsverhoudingen verwacht mag worden (zie Van Ours (2024) en Van Ours (2025b)). Wel verrassend is dat het aantal expected goals voor Feyenoord 1.9 bedroeg en voor Ajax 1.3 (zie Tabel 1). Dit toont twee dingen aan. Ten eerste dat Feyenoord qua veldspel sterker was dan Ajax. Ten tweede laat het zien dat expected goals een beperkte indicator zijn. Als rekening wordt gehouden met schoten op doel bedroeg het aantal expected goals voor Ajax 1.0 en voor Feyenoord 0.1.

Spelers van Feyenoord kwamen weliswaar regelmatig in een goede positie om te scoren maar waren nauwelijks in staat om op het doel te schieten.

Dit laatste betekent dat Feyenoord in verwachting 10 wedstrijden nodig zou hebben om 1 keer te scoren. Spelers van Feyenoord kwamen weliswaar regelmatig in een goede positie om te scoren maar waren nauwelijks in staat om op het doel te schieten. Zo bezien is het niet verwonderlijk dat Ajax won. De bookmakers hadden het niet verwacht. De noteringen van B365 laten zien dat aan Feyenoord een winstkans werd toegedicht van 44%, aan Ajax van 32% terwijl de kans op een gelijkspel 24% bedroeg. Hieruit kan berekend worden dat voorafgaand aan de wedstrijd bookmaker-punten voor Feyenoord 0.44*3+0.24=1.6 bedroegen en voor Ajax 0,32*3+0.25=1.2. De wedstrijdsurprise bedroeg hiermee voor Feyenoord -1.6 en voor Ajax 1.8. Op grond van de prestaties zoals gemeten via expected goals was het verwachte aantal punten voor Feyenoord 1.8 en voor Ajax 1.0. Ook op grond van het wedstrijdbeeld deed Feyenoord het beter dan Ajax. Voor Ajax betekende dit een overperformance van 2.0 en voor Feyenoord -1.8. Conclusie: eigenlijk had Feyenoord moeten winnen maar wegens het gebrek aan scorend vermogen won de tegenpartij.    

De wedstrijd Feyenoord – FC Twente

Op 21 december werd de wedstrijd Feyenoord – FC Twente gespeeld, eindigend in 1-1. Een totaal verschillende wedstrijd voor Feyenoord. Een week eerder de bovenliggende partij die verloor. Deze keer de onderliggende partij die met enig geluk een gelijkspel uit het vuur sleepte. Tabel 1 laat zien dat het aantal expected goals voor Feyenoord 0.7 bedroeg en voor FC Twente 2.5. Het aantal expected goals bij schoten op doel was nog gunstiger voor FC Twente: 3.1 Nog minder dan bij Ajax – Feyenoord hadden de noteringen van de bookmakers een voorspellend vermogen. Volgens B365 bedroeg het aantal verwachte punten voor Feyenoord 1.9 en voor FC Twente 0.9. De verrassing voor Feyenoord bedroeg dus -0.9 en voor FC Twente +0.1. Op grond van het spelbeeld berekend volgens expected goals bedroeg het verwacht aantal punten voor Feyenoord 0.4 en voor FC Twente 2.4. Conclusie: eigenlijk had FC Twente ruim moeten winnen maar bij gebrek aan scorend vermogen werd het een gelijkspel.

De stand van zaken

Tabel 2 geeft een overzicht voor elke club van de wedstrijdindicatoren gecumuleerd sinds het begin van het seizoen. Koploper, PSV, heeft de grootste cumulatieve verrassing van inmiddels al 8.5 punt. Echter, ook zonder die verrassing had PSV ruim bovenaan gestaan. De club op de laatste plaats, NAC heeft de meest negatieve cumulatieve verrassing van 6,0 punt. Zonder die verrassing had NAC een stuk hoger op de ranglijst gestaan. NEC en FC Groningen doen het aanmerkelijk beter dan de bookmakers hadden verwacht, AZ en Twente doen het een stuk slechter dan uit de noteringen van de bookmakers verwacht had mogen worden.

Tabel 2. Resultaten na 17 wedstrijden seizoen 2025/26.

Noot: B-punten: gebaseerd op bookmaker odds; X-punten: gebaseerd op expected goals; AZ en Excelsior gebaseerd op 16 wedstrijden.

Overperformance is het verschil tussen het feitelijk aantal punten en het aantal punten op grond van het spelbeeld zoals gemeten via expected goals. PSV is de grootste overperformer, FC Twente en Heerenveen zijn de grootste underperformers. Overperformance heeft twee mogelijke oorzaken: toeval en de kwaliteit van scorend vermogen. Toeval spreekt voor zich. De kwaliteit van het scorend vermogen suggereert dat een club kan overperformen over een langere periode.

Figuur 1. De top twee: PSV en Feyenoord.

Figuur 1 laat de ontwikkeling van de cumulatieve surprise en overperformance zien over het seizoen tot dusver, voor PSV en Feyenoord. Voor beide clubs lopen de ontwikkelingen van beide indicatoren redelijk parallel. Bij PSV is er bijna bij voortduring sprake van overperformance wat suggereert dat de kwaliteit van het scorend vermogen hiervoor verantwoordelijk is.

De voortekenen zijn niet goed. Zoals beschreven in de twee wedstrijdvoorbeelden presteert  Feyenoord ondermaats en is de trend negatief. Of Robin van Persie begin februari nog trainer zal zijn moet nog maar blijken. 

Bij Feyenoord ging het aan het begin van het seizoen boven verwachting goed, maar halverwege draaide alles om en inmiddels is Feyenoord weer bij het begin: een cumulatieve surprise van 0 punten en een overperformance van 1.2 punt. De voortekenen zijn niet goed. Zoals beschreven in de twee wedstrijdvoorbeelden presteert  Feyenoord ondermaats en is de trend negatief. Of Robin van Persie begin februari nog trainer zal zijn moet nog maar blijken. Niet alleen in de eredivisie zijn de recente resultaten teleurstellend maar ook in de beker en de Europa League is het treurnis troef.

Trainerswisselingen

In de eerste helft van het seizoen zijn er drie clubs van trainer gewisseld. FC Twente ontsloeg Joseph Oosting begin september, Heracles ontsloeg Bas Sibum eind oktober en Ajax zette begin november John Heitinga op non-actief.

Tabel 3. Clubs met wisseling van trainer.

Tabel 3 geeft een overzicht van de ontwikkelingen sinds hun ontslag. Alle drie trainers verloren hum positie toen de cumulatieve verrassing negatief was. Daar is sindsdien nog geen verandering in gekomen. Voor FC Twente en Ajax is de situatie nagenoeg ongewijzigd. Alleen Heracles heeft een iets betere cumulatieve verrassing. Ervaringen uit het verleden laten zien dat een wisseling van trainer gemiddeld gezien geen effect heeft op de prestaties van een club (Van Ours, 2026). Ook als een trainer niet ontslagen wordt nemen de prestaties toe. Bij FC Twente zou er ruimte voor verbetering kunnen zijn want er is een forse underperformance maar misschien is het scorend vermogen hier verantwoordelijk voor en niet pech. Voor Heracles lijkt er niet veel ruimte voor verbetering te zijn want spelbeeld en uitslagen zijn redelijk met elkaar in overeenstemming. Bij Ajax is er nog steeds sprake van overperformance waarbij niet uitgesloten kan worden dat dit toeval is. Indien dit zo is, is er weinig ruimte voor verbetering.

Kortom

De tweede helft van het seizoen 2025/26 lijkt voor wat betreft de komende landskampioen niet veel verrassingen te gaan bevatten. PSV staat 11 punten los van nummer 2 Feyenoord terwijl de prestaties van de club op zijn minst wankelmoedig genoemd kunnen worden. De voorsprong van PSV op nummer 3 Ajax bedraagt 16 punten. Vorig jaar om deze tijd was de voorsprong van PSV op Ajax 6 punten en nam Ajax de koppositie vier speelronden later over om die pas weer terug te geven aan PSV in de voorlaatste speelronde (Van Ours, 2025a). Een bloedstollende ontknoping in 2024/25 lijkt plaats te maken voor een saaie ontknoping in 2025/26. Dat wil niet zeggen dat het verder een saaie bedoening is. Zal Carl Hoefkens met NAC Breda de weg omhoog terugvinden of moet zijn opvolger dat gaan doen? Wie wordt nummer twee met een plek in de Champions League? Feyenoord? Gaat Robin van Persie daarvoor zorgen of krijgt hij alsnog een opvolger? Gaat Ajax volgend jaar voorronde Champions League spelen of wordt dat NEC of misschien wel FC Groningen. We gaan het zien. Voetbal blijft een fascinerend spel met veel onverwachte uitkomsten.     

Referenties

Van Ours, J.C. (2024) Non-Transitive Patterns in Long-Term Football Rivalries, Journal of Sports Economics, 25(7), 802-826. 

Van Ours, J.C. (2025a) “Eredivisie 2024/25: het seizoen van de 99ste minuut”, Me Judice, 29 mei 2025.

Van Ours, J.C. (2025b) On Bogey Teams and Circular Triads: Psychological Factors in Team Performance, Sports Economics Review, 10, 100051. 

Van Ours, J.C. (2026) Outcome bias in managerial decisions, Journal of Economic Psychology, forthcoming.

Bookmaker noteringen: https://www.football-data.co.uk en Expected goals: https://fbref.com/en/comps/22