Sectoroverstijgende Governance Code is overwegen waard

In december is de Corporate Governance Code 2022 voor beursgenoteerde ondernemingen gepresenteerd door de Monitoring Commissie. De minister van EZK zal vooralsnog geen nieuwe commissieleden benoemen, aangezien zij eerst de resultaten wil afwachten van een inmiddels gestarte verkenning naar hoe de Code toekomstbestendig kan worden ingericht. Dit interbellum voor de corporate governance code is een mooi moment om te kijken naar de mogelijkheid van een sectoroverstijgende code.

Inleiding

In 2017, na de publicatie van de voorlaatste Corporate Governance Code in 2016, schreef ik al eerder een opinieartikel met als titel ‘Sectoroverstijgende code voor goed bestuur is verder weg dan ooit’. Mijn betoog richtte zich op de wildgroei aan governance codes, en het mijns inziens algemene-, en dus sectoroverstijgende, begrip ‘goed ondernemingsbestuur’. Op dit moment zijn er ongeveer 20 governance codes voor de diverse sectoren, waaronder de Zorgbrede Governance Code, de Governance Code Woningcorporaties, de Code Pensioenfondsen, de Cultural Governance Code, en alleen in het onderwijs nog eens zeven codes. Deze codes schrijven voor hoe bestuurders en toezichthouders zich tot elkaar moeten verhouden. Allemaal met als doel het optimaliseren van de waarde op de lange termijn voor de relevante belanghebbenden. Belanghebbenden voor die specifieke organisatie en sector. Maar omdat de principes veelal open normen zijn, en bestuurders en commissarissen sowieso zelf de verantwoordelijkheid hebben om een afweging tussen alle belanghebbenden te maken, zijn de verschillen misschien kleiner dan we denken. De verschillende codes zaaien meer verwarring dan nodig.

Op dit moment zijn er ongeveer 20 governance codes voor diverse sectoren [..] alleen in het onderwijs zijn er al zeven.

Neem het leidende principe (1.1) uit de (nieuwe) Corporate Governance Code, welke stelt dat het bestuur verantwoordelijk is voor de continuïteit en de duurzame langetermijnwaardecreatie van en door de onderneming. Het bestuur houdt daarbij rekening met de effecten van het handelen van de onderneming op mens en milieu en weegt daartoe de in aanmerking komende belan­gen van de stakeholders. De raad van commissarissen houdt toezicht op het bestuur ter zake. Dit principe kan gelden voor alle typen organisaties als het gaat om goed ondernemingsbestuur, waarbij elke organisatie zelfstandig moet definiëren wie de belangrijkste stakeholders zijn, en op welke aspecten er waarde gecreëerd dan wel vernietigd wordt. De code schrijft deze definitie of invulling niet voor.

Veel overeenkomsten tussen verschillende codes

Ook onderwerpen als de toezichtstaken, waaronder toezicht op (de implementatie van-) strategie, financieel- en risicomanagement, en maatschappelijk verantwoord ondernemen, zijn niet gebonden aan een specifieke sector. Net zomin als het belang van sturen-, en toezien op gedrag en cultuur. Onderwerpen als het wel of niet benoemen van een interne auditor of het instellen van aparte commissies (auditcommissie, selectie- en benoemingscommissie) zijn eerder verbonden aan de omvang en professionalisering van de organisatie dan aan de sector. Specifieke, wel sectorgebonden onderwerpen zoals inspraak van de aandeelhouders, het beloningsbeleid of potentiële belangenverstrengeling of bedreigingen van de onafhankelijkheid van de commissaris, kunnen in een sectoroverstijgende code apart benoemd worden. Zonder dat dit de kerntaak van bestuurders en commissarissen verandert.

Voordelen sectoroverstijgende Code

Het hanteren van één sectoroverstijgende Meta-code heeft diverse voordelen. Allereerst, wordt de terminologie geharmoniseerd. Bijvoorbeeld langetermijnwaardecreatie kan het leidende begrip worden in alle sectoren, waardoor de invulling van deze toch wat vage term verbeterd wordt en organisaties, binnen en buiten de eigen sector, steeds beter vergelijkbaar worden en op vage beloftes aangesproken kunnen worden.

Ten tweede, brengt een sectoroverstijgende Meta-code meer duidelijkheid en eenduidigheid, en daardoor meer bekendheid (en draagvlak) over de leidende principes voor commissarissen en toezichthouders. Commissarissen zijn veelal in meerdere sectoren actief, waardoor ze nu dus meerdere codes moeten hanteren. Bijvoorbeeld de aanvoerder van de commissarissen top 100 2023, Dick Boer, is zowel actief als commissaris bij diverse beursondernemingen, culturele instellingen, een familiebedrijf en niet-beursgenoteerde ondernemingen. De nummer 1 van deze lijst in 2022, Petri Hofsté, is onder andere commissaris bij een beursonderneming, een coöperatie, een verzekeraar, een culturele instelling en een universiteit. Dat betekent dat deze commissarissen in meerdere sectoren actief zijn en er dus meerdere codes op hen van toepassing zijn. Zij zullen zich als commissaris of toezichthouder niet substantieel anders gedragen bij de diverse commissariaten. Ja, natuurlijk zijn er verschillen wie de belangrijkste stakeholders zijn, en in de invulling van langetermijnwaardecreatie, maar dit moeten bestuur en toezichthouders sowieso met elkaar definiëren, waar ze ook commissaris zijn.

Ten derde in een echte, onafhankelijke, sectoroverstijgende Meta-code zouden de belangrijkste uitgangspunten van goed ondernemingsbestuur door een onafhankelijke commissie of instituut, en dus zonder last of ruggespraak, neergelegd kunnen worden. Vanwege het huidige gehanteerde poldermodel wordt de corporate governance code nu op enkele punten gegijzeld door de schragende partijen.  De code is hierdoor op enkele punten een compromis geworden. De Commissie en de code krijgen daardoor veel kritiek, zie bijvoorbeeld: “opzet voor nieuwe governance code is teleurstellend” en “nieuwe corporate governance code is te veel een compromis”. Ook de voorzitter Pauline van der Meer Mohr erkent de verschillende belangen waarmee de commissie te maken kreeg: “het gemopper was dit keer oorverdovend”.

Vanwege het huidige gehanteerde poldermodel wordt de corporate governance code nu op enkele punten gegijzeld door de schragende partijen.  De code is hierdoor op enkele punten een compromis geworden.

Door een onafhankelijke commissie, waarbij de schragende partijen wel mogen meepraten maar niet mogen meebeslissen, zal het afwegen van belangen van de verschillende stakeholders plaatsvinden in de bestuurskamers, en niet al vooraf door schragende partijen worden uitgeruild. De gemaakte afwegingen in de boardroom, en de eventuele afwijkingen van de code, kunnen worden toegelicht volgens het pas-toe én leg-uit principe.

Slot

Zijn er dan ook nadelen? Ja, het risico bestaat dat doordat de codes niet meer door de sector zelf worden opgesteld, een sectoroverstijgende Meta-code te veel op afstand komt te staan. Met name de verschillende belanghebbenden in verschillende sectoren, en publieke versus private financiering en belangen, lijken tot op heden de verschillende codes te rechtvaardigen. Daarnaast zijn de codes veelal een vorm van zelfregulering waardoor voor het draagvlak de instemming van de schragende partijen en de achterliggende sector belangrijk is. Dit nadeel is op te lossen door de specifieke invulling van een aantal thema’s, handvatten, in te laten vullen door experts uit de sector, denk aan onderwerpen als wie de belangrijkste stakeholders zijn of wat mogelijke de onafhankelijkheid van de toezichthouder in deze sector bedreigd. Dat hoeft dan niet in de Meta-code gespecificeerd te worden. De huidige governance commissies in de diverse sectoren hoeven ook niet worden opgeheven maar kunnen bestuurders en commissarissen in de betreffende sector helpen bij de meer concrete invulling van bijvoorbeeld het begrip langetermijnwaardecreatie. Handvaten hiervoor, inclusief de aansluiting met de op handen zijnde Europese regelgeving, zijn hard nodig.

Misschien kan de minister in de verkenning naar een toekomstbestendige code in overweging nemen of een sectoroverstijgende Meta-code haalbaar is? Het is dan wel zinvol  hierbij ook de andere ministeries te betrekken.

Te citeren als

Mijntje Lückerath-Rovers, “Sectoroverstijgende Governance Code is overwegen waard”, Me Judice, 27 januari 2023.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding
Door Benjamin Child op Unsplash

Ontvang updates via e-mail