Coronacrisis in Nederland: weinig faillissementen, veel stoppers én veel startende bedrijven

Inleiding

Door de nationale steunmaatregelen is een grotere economische schok voorkomen. Veel bedrijven overleven momenteel de lockdowns door de overheidssteun die zij ontvangen. Te veel overheidssteun heeft echter ook een nadeel. Het haalt de dynamiek uit de bedrijvigheid. Bedrijven worden namelijk minder genoodzaakt zichzelf opnieuw uit te vinden en middelen van niet levensvatbare bedrijven vinden hun weg niet naar een meer productieve inzet.

Bedrijven moeten stoppen als er na de coronacrisis geen toekomst voor hen is. De vrijgekomen middelen moet haar weg vinden naar ondernemingen die ook na de crisis levensvatbaar zijn

De noodzaak voor bedrijven om zich aan te passen is bovendien in deze crisis hoog omdat er aanwijzingen zijn dat de economie na de pandemie fundamenteel veranderd zal zijn. Zo blijkt er een verandering in het bestedingsgedrag van consumenten waar te nemen: consumenten geven bijvoorbeeld aan ook na de crisis vaker online te gaan winkelen en minder vaak uit eten te gaan (Hodbod, et al. 2020). De coronacrisis lijkt dus een versnelling te betekenen naar een digitale economie (Baldwin, 2020).

Om sterk uit de crisis te laten komen moet een Nederland vol zombiebedrijven voorkomen worden (Groenewegen et al., 2020). Bedrijven moeten stoppen als er na de coronacrisis geen toekomst voor hen is. De vrijgekomen middelen moet haar weg vinden naar ondernemingen die ook na de crisis levensvatbaar zijn.

Faillissementen laag - aantal opgeheven bedrijven en startende bedrijven hoog

In tijden van crisis zou je een sterke stijging van het aantal faillissementen verwachten. Toch is het tegendeel nu waar. Het aantal faillissementen is het laagst in 21 jaar tijd (CBS 2020). Faillissementen vertellen echter maar een deel van het verhaal. Van het aantal bedrijven dat stopt is slechts een fractie (2 procent) een faillissement (figuur 1). Om een beeld te krijgen van de bedrijvendynamiek kan beter gekeken worden naar het totaal aantal stoppende bedrijven.

Bron: CBS

En het aantal stoppers is wel toegenomen sinds het begin van de coronacrisis, alhoewel met enige vertraging (figuur 2). Waarschijnlijk besluiten ondernemers een pijnlijk faillissement niet af te wachten en stoppen zij met hun onderneming.

Er starten al langer meer online winkels dan fysieke winkels, maar de trend is in de coronacrisis door de lockdowns versterkt

Ook blijken er nog veel ondernemingen te starten in de crisis. Het jaar 2020 kent ondanks het begin van de coronacrisis meer starters dan de jaren ervoor (figuur 3). Kijken we naar 2020 specifiek dan blijkt in kwartaal twee en drie van 2020 het aantal starters lager te liggen dan een jaar eerder, maar heeft kwartaal vier zelfs meer starters dan in 2018 en 2019 (figuur 4).

Bron: CBS

Ten midden van deze crisis blijken er vooral webwinkels te starten. Zij profiteren van de fysieke sluiting van winkels door de lockdowns en het daardoor vele online winkelen. Voor de coronacrisis was er al sprake van een toename van het aantal nieuwe online winkels, maar de trend is door de lockdowns versterkt (figuur 5). Deze trend is ook in de Verenigde Staten te zien (Djankov & Zhang, 2021). De startersaantallen zijn waarschijnlijk nog een onderschatting van deze digitale transformatie: veel bestaande bedrijven maken de transitie van offline naar online handel, zonder dat ze het bedrijf stopzetten of een nieuw bedrijf starten.

¹In deze restcategorie “geen winkel of ‘markt” bevinden zich alle winkels die geen fysieke verkoopplek hebben, zoals webwinkels. Bron: CBS

Naast webwinkels starten er ook veel post- en koeriersbedrijven en ondernemingen die vallen onder de logiesverstrekking (tabel 1). De groei in de laatste sector komt door een toename van de verhuur van vakantiehuisjes. Waarschijnlijk hebben veel nieuwe bedrijven ingespeeld op de Nederlanders die vakantie in eigen land willen vieren.

* Bedrijfstakken 2 digit, gefilterd op takken met meer dan 100 starters per kwartaal, gerangschikt op grootste toename en afname in kwartaal 3 van 2020

De grootste afname in starters daarentegen is niet verrassend in sectoren met bedrijven in de horeca, sport en reizen.

Conclusie

Ondanks het lage aantal faillissementen besluiten toch veel bedrijven te stoppen. Tegelijkertijd  starten er veel ondernemingen. Onderaan de streep is er zelfs een netto toename van 68.000 bedrijven in 2020. De starters richten zich voornamelijk op de digitale economie. De groei in webshops is tijdens de huidige crisis geaccelereerd. 

Referenties

Baldwin, S (2020) Covid, hysteresis, and the future of work, VoxEU.org, 29 May. https://voxeu.org/article/covid-hysteresis-and-future-work

CBS (2020) Laagste aantal faillissementen in 21 jaar tijd, 10 september

Djankov, S. & Zhang, E. (2021) Startups boom in the United States during COVID-19, Real Time Issues Watch, 17 February. https://www.piie.com/blogs/realtime-economic-issues-watch/startups-boom-united-states-during-covid-19

Groenewegen, J., Hardeman, S. & Stam, E. (2020) Coronasteun belandt bij beter gerunde bedrijven. Economisch Statistische Berichten 106(4793), 21 januari 2021, 29-31. 

Hodbod, A., Hommes, C., Huber, S. J. & Salle, I. (2020) Is COVID-19 a consumption game changer? Evidence from a large-scale multi-country survey, Covid Economics 59: 40-76, London: CEPR Press.