Het IMF slaat de plank mis met pleidooi voor budgettaire expansie

Expansief begrotingsbeleid

Vriend en vijand zijn het erover eens dat het net gestarte kabinet heeft ingezet op een sterk expansief begrotingsbeleid. Ten opzichte van het middellangetermijnpad stijgen de uitgaven in deze kabinetsperiode met 7,9 miljard euro en dalen de lasten met 6,4 miljard euro (zie CPB, 2017a). Dat de overheid ver boven haar stand leeft, blijkt ook uit een verslechtering van het structurele saldo. In de laatst beschikbare decemberraming wordt uitgegaan van een verslechtering met 0,6% van het bruto binnenlands product (bbp) in 2018, uitkomend beneden de in Europa toegestane -0,5% van het bbp (zie CPB, 2017b).[1]

Financiële discipline

Eerder gaven we al aan dat extra uitgaven of extra lastenverlichtingen niet verstandig zijn (zie Beetsma en Gradus in FD, 12 januari).[2] Allereerst trekt de Nederlandse conjunctuur zo sterk aan en dreigt er een zodanige krapte op de arbeidsmarkt dat extra stimulering enkel tot oververhitting leidt en op termijn tot moeilijk te stoppen loonstijgingen die de economie kunnen schaden.[3] Tijdens hoogconjunctuur dreigen we dus weer in de val te lopen van een verslechtering van de structurele overheidsbalans, waardoor er tijdens een volgende recessie weer meer moet worden omgebogen.

Ten tweede betekent extra expansie dat Nederland in conflict kan komen met de Europese Commissie, of op zijn minst ingaat tegen de geest van het Stabiliteits- en Groeipact. Dat zou een blamage zijn voor een land dat andere landen graag de maat neemt over de Europese begrotingsregels. Juist nu landen die traditioneel moeilijk hun financiële discipline kunnen bewaren tijdens de aantrekkende conjunctuur weer hun herwonnen financiële ruimte dreigen te verkwanselen, is het belangrijk dat er landen zijn die hun morele gezag op dit terrein kunnen blijven uitoefenen.

Ten laatste, door consequent te blijven vasthouden aan financiële discipline heeft Nederland in de loop der tijd een ijzersterke positie op de financiële markten vergaard, die gekoesterd moet worden.

Brexit

Terughoudendheid is ook wenselijk vanwege het aanzienlijke risico dat de conjunctuur zich minder gunstig zal ontwikkelen. Dit risico hangt in het bijzonder samen met de hoge prijzen van beleggingsinstrumenten en de aanstaande Brexit. Een harde Brexit, met een terugkeer naar handelsbarrières, zal Nederland hard treffen gezien onze relatief intensieve handelsrelatie met het Verenigd Koninkrijk. Juist nu de werkloosheid onder het evenwichtsniveau is gedaald en de feitelijke productie boven het potentiële productieniveau is gestegen, is stimulering uit den boze (zie CPB, 2017b).

Juist nu de arbeidsmarkt gespannen is en de bouw en zorg om personeel schreeuwen, zal een vraagimpuls tot extra spanningen leiden. 

Stimulatie

Nederland moet echter de overheidsbestedingen opvoeren, stelt het IMF (2018).[4] Het IMF hanteert in feite twee argumenten voor budgettaire expansie in Nederland. Stimulering zou het handelsoverschot doen krimpen en de onbalans in de handelsrelatie tussen Zuid- en Noord-Europa verkleinen. Het is echter de vraag of binnenlandse stimulering in Nederland of Duitsland Zuid-Europa wezenlijk kan helpen. Schattingen wijzen op vrij beperkte effecten. De enige manier waarop de spaaroverschotten in Nederland en Duitsland een productieve aanwending kunnen krijgen in Zuid-Europa is door het versterken van het groeivermogen aldaar, met name door flexibilisering van product- en arbeidsmarkten en het stimuleren van innovatie. Door te suggereren dat dit niet nodig is, geeft het IMF het verkeerde signaal af.

Ook het IMF-pleidooi om extra uitgaven voor innovatie, onderwijs en onderzoek mist diepgang. Juist nu de arbeidsmarkt gespannen is en de bouw en zorg om personeel schreeuwen, zal een vraagimpuls tot extra spanningen leiden. Er valt best iets te zeggen voor meer uitgaven aan onderwijs en ontwikkeling, maar dan wel in combinatie met het beperken van het sociale zekerheidsdeel van de collectieve uitgaven.[5] Hierdoor ontstaat ruimte binnen de begroting en op de arbeidsmarkt, en kan Nederland op een structureel hoger groeipad worden gebracht.

Voetnoten:

Referenties:

Beetsma, R. en Gradus, R. (2018), Financiële meevallers moeten gewoon terugvloeien naar de staatskas, Financieele Dagblad, 12 januari 2018.

CPB (2017a), Analyse economische en budgettaire effecten van de financiële bijlage van het Regeerakkoord, CPB Notitie, 4 oktober.

CPB (2017b), Decemberraming: Hoogconjunctuur & Expansieve Begroting, CPB Policy Brief, 20 december 2017.

CPB (2018), Raming CEP 2018 CPB Policy Brief, 6 maart 2018.

IMF (2018), Kingdom of the Netherlands: Concluding Statement of the 2018 Article IV Consultation, 28 februari.