Het legioen maakte Feyenoord in 2017 kampioen

Kampioen

Voor Feyenoord-supporters is het leven een stuk aangenamer geworden sinds aan het eind van het vorige voetbalseizoen het landskampioenschap kon worden gevierd. De doorsneesupporter leeft nog voor een deel in de roes van het vorige seizoen. Voor het elftal zelf is het nieuwe seizoen begonnen met pieken en dalen. Ook in De Kuip speelt Feyenoord tot dusver minder goed dan vorig seizoen.

Ajax en PSV hebben al jarenlang de hoogste begroting van de eredivisie. Dat een club met de derde begroting kampioen wordt is bijzonder maar niet uitzonderlijk. In 2009 werd AZ kampioen met een lagere begroting dan die van Feyenoord, Ajax en PSV. In 2010 werd FC Twente kampioen met een budget dat half zo groot was als dat van Ajax en PSV. Eerder hebben Martin van Tuijl en ik laten zien dat er een positief maar imperfect verband is tussen begroting en prestaties. In een tijd dat Feyenoord bijna niet dieper kon zinken schreven we dat er nog hoop was voor Feyenoord (Van Ours en Van Tuijl, 2010). Die hoop voor toekomstig succes van Feyenoord was gebaseerd op de onvolmaaktheid van de relatie tussen sportief succes en financiële middelen. Ook in het verleden werd Feyenoord af en toe kampioen met een lagere begroting dan die van Ajax en PSV. We gaven aan dat bij een gelijkblijvende relatieve begroting Feyenoord één keer in de zes tot zeven jaar kampioen zou moeten worden. Vorig seizoen was het dan eindelijk zo ver.

Toeval is logisch

Nu het seizoen 2016/17 langzaam achter de horizon verdwijnt, rijst de vraag hoe het is gekomen dat Feyenoord kampioen werd. Voor een deel is het toeval. Als Jeroen Zoet in de Kuip de bal tegen zijn borst maar niet achter de doellijn had getrokken had Feyenoord gelijk gespeeld tegen PSV en was Ajax kampioen geworden. Als de mannen van Excelsior in hun kleine stadion met kunstgras Ajax niet op een gelijkspel hadden gehouden was Ajax kampioen geweest. Enzovoorts, enzovoorts. Voor een deel berust het kampioenschap van Feyenoord op toeval maar zoals Johan Cruijff ooit zei ‘toeval is logisch’.

Een mindere kwaliteit kan in thuiswedstrijden worden gecompenseerd door een groot en/of fanatieke thuispubliek.

Om het mysterie te ontrafelen heb ik de uitslagen in de afgelopen drie seizoenen eredivisie onder de loep genomen en daarbij een opsplitsing gemaakt tussen de kwaliteit van het team en het thuisvoordeel. De kwaliteit van een team hangt af van de kwaliteit van de spelers die voor een belangrijk deel wordt bepaald door hoeveel geld er uitgegeven kan worden. Het gaat echter niet om geld alleen. Ook een goede trainer, een productieve jeugdopleiding en een slim transferbeleid spelen een rol. Er zal een duidelijke samenhang zijn tussen kwaliteit en financiële mogelijkheden maar die is zoals eerder gezegd niet perfect. Daarnaast kan ook het thuisvoordeel een rol spelen. Een mindere kwaliteit kan in thuiswedstrijden worden gecompenseerd door een groot en/of fanatieke thuispubliek.

Bij de opsplitsing van resultaten in kwaliteit en thuisvoordeel heb ik gebruik gemaakt van de methode van Clark en Norman (1995). Die is eenvoudig toe te passen op gescoorde doelpunten en behaalde punten in thuis- en uitwedstrijden. Hierbij maakt het niet zoveel uit of dit gebeurt op basis van doelpunten of punten. Ik laat de uitkomsten van de methode zien op basis van doelpunten met behulp van tabel 1 waarin de clubs worden weergegeven volgens de eindrangschikking van de eredivisie in seizoen 2016/17. De eerste drie kolommen geven voor de thuiswedstrijden de doelpunten voor en tegen weer plus het daaruit resterende doelsaldo. Kolommen 4 tot 6 doen hetzelfde voor de uitwedstrijden. Dit is voldoende informatie om het thuisvoordeel en de kwaliteit van elke club te berekenen. Aangezien kwaliteit relatief is, is deze genormaliseerd zodanig dat de som van de kwaliteitsindicatoren gelijk is aan nul.

Tabel 1 Rekenmethode toegepast op seizoen 2016/17

De berekening van thuisvoordeel en kwaliteit per club in termen van doelpunten gaat als volgt. In totaal scoorden de clubs in thuiswedstrijden 130 doelpunten meer dan ze doelpunten scoorden in uitwedstrijden. Omdat de thuiswedstrijd voor de ene club de uitwedstrijd voor de tegenstander is bedroeg het totale doelsaldo in uitwedstrijden logischerwijs -130. Omdat iedere club 17 thuiswedstrijden speelt bedraagt over het hele seizoen genomen het gemiddelde thuisvoordeel per wedstrijd 130/17 = 7.65 doelpunt. Feyenoord had een positief doelsaldo in thuiswedstrijden van 45 en in uitwedstrijden van 16. In thuiswedstrijden was het doelsaldo dus 29 groter dan in uitwedstrijden. Om het specifieke thuisvoordeel van Feyenoord te bepalen moet het gemiddelde van 7.65 hiervan worden afgetrokken en het resterende aantal van 21.35 (= 29-7.65) moet vanwege de normalisering worden gedeeld door 16. Het thuisvoordeel van Feyenoord is dan 1.33 doelpunt. De kwaliteit van Feyenoord kan vervolgens berekend worden als het doelsaldo in de thuiswedstrijden minus het totale thuisvoordeel gedeeld door het totaal aantal clubs (45-17*1.33)/18 = 1.24. De berekeningen voor de overige clubs gaan op dezelfde manier. De uitkomsten zijn weergegeven in de laatste twee kolommen van tabel 1.

Figuur 1: Relatie tussen begroting en kwaliteit; eredivisie 2014/15-2016/17

Dezelfde berekeningen heb ik ook gemaakt voor de seizoenen 2014/15 en 2015/16. Voor de drie seizoenen zijn de uitkomsten van de berekeningen weergegeven in figuren 1 en 2. Figuur 1 geeft de relatie weer tussen de begrotingen van de 18 clubs in de drie seizoenen en de gemeten kwaliteit. Er is een duidelijk positief verband dat niet perfect is. In de seizoenen dat PSV kampioen werd had de club ook de hoogste kwaliteit. Opvallend is dat in het seizoen 2016/17 Feyenoord niet de hoogste kwaliteit had. Ajax had in dat seizoen de hoogste kwaliteit gevolgd door PSV en daarna pas Feyenoord. Waarom werd Feyenoord dan toch kampioen? Dat moet dan het thuisvoordeel zijn.

Figuur 2 Relatie tussen thuisvoordeel en gemiddeld aantal toeschouwers per wedstrijd

Figuur 2 geeft de relatie weer tussen het gemiddeld aantal toeschouwers per wedstrijd en het berekende thuisvoordeel. Er is niet echt een duidelijk verband aanwezig. Ook clubs met een gering aantal toeschouwers hebben soms een groot thuisvoordeel. Ook hier kan toeval een rol hebben gespeeld. Bij de klassieke top-3 zijn de verschillen in thuisvoordeel afhankelijk van het seizoen. In het seizoen 2014/15 had PSV het grootste thuisvoordeel en Feyenoord het kleinste. In 2015/16 en 2016/17 had Feyenoord het grootste thuisvoordeel. Voor het laatste seizoen geldt dat het thuisvoordeel van Feyenoord kennelijk voldoende groot was om de lagere kwaliteit te compenseren.

Thuisvoordeel maakte Feyenoord kampioen

Om een lang verhaal kort te maken. Feyenoord is in het seizoen 2016/17 kampioen geworden niet omdat de club kwalitatief het sterkste was maar omdat ten opzichte van de directe concurrenten het thuisvoordeel voldoende groot was om het kwaliteitsverschil te compenseren. In De Kuip behaalde Feyenoord verhoudingsgewijs meer punten dan PSV en Ajax in hun thuiswedstrijden behaalden. Daar is volgens mij een eenvoudige verklaring voor: de steun van het thuispubliek. De fanatieke achterban kan verlammend werken op sommige spelers. Vorig seizoen was daarvan geen sprake en gaf de steun van het thuispubliek het team vleugels. Het legioen maakte Feyenoord kampioen.

Referenties:

Clarke, S. R. and Norman, J. M., 1995, Home ground advantage of individual clubs in English soccer. The Statistician, 44, 509-521.

Ours, J.C. van, en M.A. van Tuijl, 2010, Geld is belangrijk, maar nietalles bepalend: hoop voor Feyenoord, Me Judice, 7 mei 2010.