Internationale coördinatie verlaagt kosten corona

Internationale coördinatie verlaagt kosten corona image
Afbeelding 'Wintersport_2012' door 'crack_shot'

Onderzoek laat zien dat een maximale lockdown het meest effectief is in het beperken van het aantal slachtoffers en niet tot grotere schade leidt. Cruciaal is echter dat scherpe lockdowns zoveel mogelijk over alle landen op hetzelfde moment, dus gecoördineerd, plaatsvinden; bij gebrek aan coördinatie zal de beëindiging van een scherpe lockdown weer gevolgd worden door import van het virus uit het buitenland. Ieder land voor zich leidt dus tot meer schade, aldus Roel Beetsma en Sweder van Wijnbergen.

Pandemie is onbekend terrein

De coronacrisis heeft het beleid op totaal onbekend terrein gebracht. Dan is het niet vreemd er leereffecten optreden in de reactie op de pandemie. Daarnaast was de uitgangssituatie om een pandemie te bestrijden verre van ideaal. Gezondheidszorg en bestrijding van ziekten zijn immers binnen de Europese Unie voornamelijk een nationale aangelegenheid. Aangezien de voorziening en financiering van de gezondheidszorg in alle landen verschillend is georganiseerd, zit daar een logica in. Helaas is die logica minder goed verdedigbaar wanneer het gaat om gevaarlijke, besmettelijke en  grensoverschrijdende ziektes. Zo’n ziekte kan alleen uitgebannen worden als hij in ieder land, en dus ook ieder EU land, wordt uitgebannen. De landsgrenzen zijn immers poreus. Dit is ook hoe het virus vanuit China in Europa is terechtgekomen.

Op EU niveau waren er nauwelijks afspraken over te nemen maatregelen bij uitbraak van een pandemie en was er nauwelijks infrastructuur en budget voor gezamenlijke aankoop, opslag en allocatie van middelen ter bestrijding van infectieziektes

In weerwil van het idee dat corona enkel uitgebannen kan worden als het overal uitgebannen kan worden, leidde de uitbraak ervan tot het sluiten van grenzen voor de export van medische hulpapparatuur en het proberen te bemachtigen van zoveel mogelijk hulpapparatuur enkel voor de eigen bevolking. Het was ieder land voor zich. Op EU niveau waren er nauwelijks afspraken over te nemen maatregelen bij uitbraak van een pandemie en was er nauwelijks infrastructuur en budget voor gezamenlijke aankoop, opslag en allocatie van middelen ter bestrijding van infectieziektes. Gelukkig is hier door de huidige pandemie wel enige verschuiving in opgetreden. Op beperkte schaal zijn er op EU niveau aankopen gedaan van medische hulpapparatuur en heeft de Commissie een zekere mate coördinatie op zich genomen van de aanschaf van vaccins tegen corona, nadat eerder enkele grote landen gezamenlijk afspraken hadden gemaakt met de farmaceutische sector. Maar of de eigen land eerst mentaliteit werkelijk uitgebannen is, zullen we moeten afwachten. En wie bekommert zich om de opkomende economieën en ontwikkelingslanden die in elk geval bij de Westerse producenten van vaccins achter het net gevist hebben?

Vrij reizen doorn in het oog

Effectieve internationale coördinatie is cruciaal en gaat over meer dan alleen de voorziening van medische hulpapparatuur en vaccins. Als de initiële coronabrandhaarden direct hermetisch waren afgesloten van de omringende wereld, dan was het aantal slachtoffers en de economische schade in de EU veel kleiner geweest. In plaats daarvan konden wintersporters en andere toeristen vrij door Europa reizen en zo de ziekte verspreiden. Deels is dit te verklaren door onbekendheid met de ziekte en angst voor verwijten van onnodige striktheid van maatregelen. Maar economische prikkels lopen ook verkeerd in dit geval: de kosten van afsluiten van een coronabrandhaard zijn lokaal, terwijl de voordelen de rest van de wereld ten goede komen. De meest recente discussie over het wel of niet opstarten van het skiseizoen is exemplarisch. Oostenrijk wil dit graag weer doen om zijn toeristensector te beschermen, terwijl de nieuwe besmettingen na een skiseizoen overal elders ook gevoeld worden. De eerste coronagolf in Nederland is grotendeels te wijten aan vakantieverplaatsingen en waarschijnlijk is dat ook het geval geweest voor de tweede golf. Een EU fonds voor directe compensatie van de economische schade van een lokale lockdown zou de beleidsprikkels meer in lijn kunnen brengen met wat vanuit EU-niveau als geheel wenselijk is. En last but not least, de Engelse situatie na de recente ontdekking van een gemuteerde variant met veel hogere besmettingsgraad geeft ook weer de tekortkomingen van ongecoördineerd beleid aan: de sluiting van de Nederlandse grenzen voor reizigers uit Engeland leidde onmiddellijk tot extra drukte op vliegveld Zaventem.

Internationaal gecoördineerde maximale lockdown

De lockdowns van dit voorjaar zijn effectief zijn geweest in de bestrijding van corona, maar ze hebben het virus helaas niet uitgebannen. De pandemie is in Europa mogelijk begonnen met één enkel individu, dus een beperkte rest-aanwezigheid van het virus kan makkelijk tot een nieuwe explosie van slachtoffers leiden. Een pandemie kun je niet “half” bestrijden, maar je moet voluit gaan. Wat betekent dit? Onderzoek naar de gevolgen van de Spaanse griep van een eeuw geleden, maar ook van de huidige situatie,  laat zien dat een maximale lockdown het meest effectief is in het beperken van het aantal slachtoffers en niet tot grotere schade leidt. Bovendien is herstel na een scherpe en tijdige lockdown bewezen sneller dan bij lakser beleid. Cruciaal is echter dat scherpe lockdowns zoveel mogelijk over alle landen op hetzelfde moment, dus  gecoördineerd, plaatsvinden; bij gebrek aan coördinatie zal de beëindiging van een scherpe lockdown weer gevolgd worden door import van het virus uit het buitenland. De hoge economische kosten van de lockdown, zijn dan voor niets geweest. Hoe scherper een gecoördineerde lockdown, hoe korter hij kan zijn, omdat na enkele weken de besmettelijkheid van geïnfecteerde personen is verdwenen. Een scherpe lockdown vraagt ook om het op grote schaal optuigen van testcapaciteit, zodat er intensief en frequent kan worden getest en her-getest om nieuwe brandhaarden snel te ontdekken en na contact onderzoek te isoleren; hier heeft Nederland helaas ernstig gefaald deze zomer.

Slot

Met het beschikbaar komen van goed werkende vaccins dreigen nieuwe coördinatieproblemen tussen landen. Ieder land probeert zijn eigen optimale strategie voor het inentingsproces op te tuigen, terwijl de beschikbaarheid van vaccins grotendeels nationaal georganiseerd is, en dus niet op basis van urgentie. Al speelt de Europese Commissie een beperkte coördinerende rol, die strekt zich in elk geval alleen tot de EU uit; er is geen coördinatie met de VS, terwijl ontwikkelingslanden overal buiten vallen. Wat betreft de VS belooft de komst van Biden nieuwe kansen; wat betreft de ontwikkelingslanden ligt er een duidelijke rol voor minister Kaag.

Te citeren als

Roel Beetsma, Sweder van Wijnbergen, “Internationale coördinatie verlaagt kosten corona”, Me Judice, 24 december 2020.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding
Afbeelding 'Wintersport_2012' door 'crack_shot'

Ontvang updates via e-mail