Laat Frankrijk pas meedoen met eurobonds als zij weer voldoen aan Europese begrotingsregels

Inleiding

De Nederlandse Minister van Financiën is tegen eurobonds. “Een groter cadeau kun je Le Pen niet geven”, zei Heinen tegen twee journalisten van het FD (20 september). Zijn argumentatie past in de lange traditie van Nederlands EU-beleid waarin elke lidstaat door begrotingsdiscipline haar eigen broek moet ophouden. Zijn argumentatie vindt in Nederland en Duitsland veel bijval. Zo krijgt hij steun in dezelfde krant (FD, 15 september) van Hans Hoogervorst en George Möller in hun artikel: “Ondoordachte eurobonds en de Franse misére”. Recent liet ook Olaf Sleijpen, de recent aangetreden President van De Nederlandse Bank, in een interview in de Telegraaf (8 november) zich nogal kritisch uit over de uitgifte van nieuwe eurobonds,

Er zijn echter ook andere geluiden, bijvoorbeeld van Wim Boonstra in het FD van 22 augustus (maar ook al eerder op deze site, red.). Hij pleit ervoor dat het tijd is ‘’voor een rustig debat over eurobonds”. “Er zijn mogelijkheden genoeg om ze in te voeren zonder de begrotingsdiscipline in de EU te ondermijnen”.

Ontwikkelen van volwassen kapitaalmarkt

Aan dat rustige debat wil ik een bijdrage leveren. Het uitgangspunt daarvan is dat eurobonds een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van een volwassen Europese kapitaalmarkt. Deze ontwikkeling is nog allerminst voltooid en schiet onder meer nog tekort op gebieden van effectenvermogensrecht, beursreglementering en faillissementsrecht. De Europese kapitaalmarkt mist nu nog de schaal en de liquiditeit die past bij de economische kracht van de Unie. Eurobonds kunnen de tekortkomingen van de kapitaalmarkt niet opheffen, maar wel een belangrijke bijdrage leveren aan de zo noodzakelijke beschikbaarheid van financiële middelen voor grote en vitale Europese projecten.

De Europese kapitaalmarkt mist nu nog de schaal en de liquiditeit die past bij de economische kracht van de Unie.

Het verzet in Nederland tegen eurobonds concentreert zich op de mogelijkheid van een aanslag op onze nationale besparingen door Eurolanden die het niet zo nauw nemen met begrotingsdiscipline. Via eurobonds zouden zij toegang krijgen tot onze nationale besparingen. Een aanslag op onze besparingen moet echter, en kan ook, vermeden worden. Eurobonds kunnen wel degelijk bijdragen aan een antwoord op het versnipperde aanbod van kapitaal op de diverse Europese kapitaalmarkten, zonder dat zij inherent het gevaar van verlies van de in Nederland opgebouwde welvaart in zich dragen. Maar daarvoor moeten er wel strikte voorwaarden komen om gebruik te maken van eurobonds

Voorwaarden en vorm van eurobonds

Het ligt voor de hand dat de Europese Unie, niet de Europese Centrale Bank, de centrale uitgever van eurobonds wordt. De ECB zou buiten haar huidige opdracht en bevoegdheden treden als toezichthouder op het Europese bankwezen en bewaker van het monetaire systeem. De ECB mag voor monetaire doeleinden weliswaar obligaties op de kapitaalmarkt kopen en verkopen, maar geeft deze niet zelf uit. De EU daarentegen kan zelf langlopende financiële verplichtingen aangaan. Zij heeft dat al eerder gedaan met de financiering van leningen via eurobonds aan de Oekraïne en het Coronafonds.

Om de gegoedheid van de EU als uitgever te onderstrepen en de hoogste rating van rating agencies zeker te stellen zou de nakoming van rente- en aflossingsverplichtingen op eurobonds gegarandeerd kunnen worden door een formele garantie van de EU, zo nodig met verpanding van inkomsten. Aan deze garantie zou wel een maximum gesteld moeten worden dat door de Commissie goed moet worden bewaakt. Een door verpanding versterkte zekerheid zal de aantrekkelijkheid van eurobonds bij verhandeling in de markt verhogen en de rente op het papier aantrekkelijker maken voor de emittent (uitgevende partij van een obligatie, red.). Anderzijds is een maximum aan gegarandeerde uitgiften essentieel om te voorkomen dat eurobonds een vrijbrief geven voor het doen van allerhande uitgaven die in nationale begrotingen geen plaats kunnen krijgen, waardoor eurobonds zouden bijdragen aan een ongelimiteerde Europese schuldenberg. Dat is ook een vrees van de President van DNB.

Een EU-agentschap dat zich richt op het financieren van projecten

De EU zou, om een zelfstandige positie van obligatie-emittent binnen de organisatie van de Unie te benadrukken, de uitgifte van eurobonds kunnen laten organiseren door een nog op te richten agentschap, dat namens de EU de toegang tot de eurobond-kapitaalmarktmarkt goedkeurt, contacten onderhoudt met marktpartijen en gestelde toelatingsvoorwaarden bewaakt. Deze algemene toelatingsvoorwaarden moeten in een besluit van de Europese Commissie worden vastgelegd; een uitgifte ten behoeve van een specifieke debiteur moet door een Toelatingscommissie bij het agentschap namens de Commissie worden goedgekeurd, zoals ook kredietcommisies bij banken werken.

Eurobonds dienen bij voorkeur niet door landelijke overheden zelf, maar door het Europese bedrijfsleven te worden gebruikt. Dit mede om een grote toeloop van overheden tegen te gaan.

Deze voorwaarden moeten ook in een overeenkomst met de debiteur die de opgehaalde fondsen ontvangt worden vastgelegd en via een prospectus ter kennis worden gebracht van geldgevers. Gevraagde financieringen moeten een aanzienlijke omvang hebben, een projectmatig karakter hebben en bij voorkeur dienen voor industriële investeringen naar aanleiding van klimaattransitie en energietransitie of bestemd zijn voor geografische en logistieke infrastructuur of de informatietechnologie betreffen alsook defensie-hardware.  

De afspraken moeten tijdens de looptijd goed gemonitord worden. Gezamenlijke financiering van een project met een andere financiële marktpartij, bijvoorbeeld de Europese Investeringsbank in Luxemburg, moet worden aanbevolen. Uitgiften ten behoeve van projecten van het bedrijfsleven dienen uiteraard te worden contra-gegarandeerd door de onderneming(en) die de gelden feitelijk investeren.

Eurobonds dienen bij voorkeur niet door landelijke overheden zelf, maar door het Europese bedrijfsleven te worden gebruikt. Dit mede om een grote toeloop van overheden tegen te gaan. Uitgifte door EU lidstaten voor algemene financiering van lopende overheidsuitgaven zou zelfs helemaal moeten worden uitgesloten. Investeringen die in een rijksbegroting onder de kapitaaldienst worden geregistreerd zouden in principe wel moeten kunnen kwalificeren.

Om een mogelijk onevenredig beslag op kapitaalmarkten in individuele EU landen met een spaaroverschot te voorkomen zou het bovendien aanbeveling verdienen overheden die niet voldoen aan de door de EU gestelde  begrotingsregels (maximaal 3% begrotingstekort,  60% schuldratio) uit te sluiten van de mogelijkheid eurobonds voor eigen gebruik te laten uitgeven, zolang zij niet voldoen. Momenteel zijn dat Frankrijk, Italië, België en Griekenland. Deze aanbeveling gaat verder dan de “belangrijke voorwaarde” die de President van DNB in zijn interview in de Telegraaf noemt.