Laat gepensioneerden AOW-premie betalen over hun aanvullend pensioen

Onbedoelde gevolgen van het pensioenstelsel

De traditionele norm voor het bruto inkomen van een kostwinner na pensionering is 70 procent van het bruto inkomen tijdens de actieve periode. Het netto inkomen valt dan hoger uit dan 70 procent, omdat na pensionering de AOW-premie vervalt. Dit voordeel was om twee redenen klein bij de opzet van de AOW en het aanvullend pensioen. Ten eerste omdat de AOW-premie bescheiden was, omdat er toen relatief weinig gepensioneerden waren. Ten tweede had het verval van de AOW-premie voor gepensioneerden weinig impact, omdat het aanvullend pensioen bescheiden was. Dit beeld is in de loop der jaren sterk gewijzigd ten gunste van gepensioneerden. Vijf factoren spelen hierin een rol:

• Er zijn (veel) meer gepensioneerden. Daardoor is de AOW-premie fors hoger geworden, dus is het effect van het vervallen daarvan na pensionering veel groter dan bij de opzet van het stelsel;
• Aanvullende pensioenen zijn (fors) hoger dan de AOW;
• Er zijn inkomensafhankelijke regelingen ingevoerd, zoals toeslagen, die afhankelijk zijn van het belastbaar inkomen;
• Veel gepensioneerden met een hoger inkomen wonen in een eigen huis zonder hypotheek;
• Gepensioneerden kunnen gratis, of tegen gereduceerd tarief, gebruik maken van een aantal openbare voorzieningen.

De geleidelijke stijging van de AOW-premie heeft ertoe geleid dat het netto inkomen van een gepensioneerde met aanvullend pensioen in 2025 maximaal 573 euro per maand hoger is dan dat van een werkende met hetzelfde belastbaar inkomen. Dit heeft geen gevolgen voor inkomensafhankelijke regelingen voor gepensioneerden, omdat die zijn gekoppeld aan hun belastbaar inkomen (en niet aan ‘’premievoordeel’’). Ook het gegeven dat veel gepensioneerden met een hoger inkomen geen hypotheeklasten hebben staat ver af van het beeld bij de opzet van beide stelsels, namelijk dat een AOW-er huurt.

Aanpak onbedoelde gevolgen

De krappe arbeidsmarkt vraagt om een prikkel gericht op het vergroten van het arbeidsaanbod. Ook mag de doelmatigheid verbeterd worden van inkomensafhankelijke regelingen (als toeslagen) en van openbare voorzieningen waarvoor, in het algemeen, betaald moet worden. De aanpassing van het pensioenstelsel die daarvoor nodig is zou neerkomen op de verlaging van de norm voor het inkomen van gepensioneerden. Maar dat is ingewikkeld, heeft pas op de lange termijn effect en interfereert met het nieuwe pensioenstelsel. Eenvoudiger is het invoeren van een AOW-premie over aanvullende pensioenen. Met de opbrengst daarvan kan de AOW-premie voor actieven worden verlaagd. Het direct invoeren van de volledige premie zal een groot nadelig effect hebben voor gepensioneerden, dus stapsgewijs invoeren ligt voor de hand. Een bijkomend voordeel van een overgangsperiode is dat het kabinet die periode een krachtig koopkrachtinstrument in handen heeft.

Invoeren van een AOW-premie over aanvullend pensioenen zou tegelijk de impliciete subsidiëring van gepensioneerden door actieven verminderen. Althans, de indexatie van ingegane pensioenen wordt feitelijk opgebracht door de actieven.

Invoeren van een AOW-premie over aanvullend pensioenen zou tegelijk de impliciete subsidiëring van gepensioneerden door actieven verminderen. Althans, de indexatie van ingegane pensioenen wordt feitelijk opgebracht door de actieven. Weliswaar komt die indexatie uit het rendement op het door de gepensioneerden opgebouwde vermogen, maar het zijn de actieven die dat rendement mogelijk maken. Want zij bedienen de knoppen aan het kapitaal, waardoor dat kapitaal kan renderen. Adam Smith formuleerde deze arbeidswaardeleer in de openingszin van The Wealth of Nations: ... labour ... is the fund which ... supplies ... all the necessaries and conveniencies of life ....

Dit inzicht relativeert de centrale plaats in de pensioendiscussie en de pensioenherziening van de (individuele) pensioenpot als een gegeven. Dat is het namelijk niet; althans leveren van een bijdrage aan het verbeteren van het verdienvermogen van Nederland biedt de beste garantie op een gezonde pensioenpot.