Triodos Bank moet certificaathouders niet te veel compenseren

Situatie voor de coronacrisis

De Triodos Bank werd in 1980 opgericht om maatschappelijk zinvolle investeringen te bevorderen, in biologische landbouw en duurzame energie bijvoorbeeld. Dat is uitstekend gelukt. Om kapitaal te krijgen gaf Triodos certificaten van aandelen uit. Daarop werd, net als bij gewone aandelen, dividend betaald. Echter, certificaathouders mochten niet stemmen op de aandeelhoudersvergadering. Dat deed een stichting, die de aandelen beheerde. Die stichting moest daarbij de balans bewaken tussen de maatschappelijke missie van de bank en de belangen van certificaathouders, klanten en andere stakeholders.

De bank kocht en verkocht de certificaten van aandelen zelf, tegen een prijs gelijk aan de intrinsieke waarde. Wanneer het aanbod van beleggers hun vraag overtrof, moest de bank per saldo certificaten kopen. Hiervoor gold wel een maximum. Als het verschil tussen aanbod en vraag het maximum overtrof, zou de handel worden stilgelegd – zodat de certificaten onverkoopbaar werden.  

De bank kocht en verkocht de certificaten van aandelen zelf, tegen een prijs gelijk aan de intrinsieke waarde. Wanneer het aanbod van beleggers hun vraag overtrof, moest de bank per saldo certificaten kopen. Hiervoor gold wel een maximum.

Dit model was prima, zolang certificaathouders beseften dat er ook een tijd kon komen waarin ze hun stukken niet konden verkopen – terwijl de dividenduitkeringen dan wel door konden gaan (zolang de bank winstgevend bleef). Met deze kennis kon een verstandige belegger bijvoorbeeld besluiten om slechts een beperkt deel van zijn vermogen in Triodos te steken, zeker als hij binnen enkele jaren het geld nodig had voor andere zaken.

Het model heeft veertig jaar lang goed gewerkt. Tijdens de bankencrisis van 2008 bijvoorbeeld – toen aandeelhouders van beursgenoteerde banken zware verliezen leden – bleef de prijs van certificaten Triodos redelijk op peil. Dit kwam omdat Triodos geen sterk op winst gerichte aandeelhouders had die de bank te grote risico’s lieten nemen.

Problemen tijdens de coronacrisis

Tijdens de coronacrisis ging het anders. Hoewel de bank ook toen financieel solide bleef, wilden te veel mensen hun certificaten verkopen – zodat de handel moest worden stilgelegd. Vervolgens was drie jaar geen handel mogelijk. Dit trof vooral mensen die snel cash nodig hadden en een te groot deel van hun vermogen in Triodos hadden gestoken. Certificaathouders bleven gelukkig wel dividend ontvangen.  

Sinds enige weken kunnen beleggers hun certificaten weer verkopen, nu op een vrije markt waar de bank de prijs niet ondersteunt. De laatste koers is 41 euro, ver onder de prijs van 84 euro van 2020. De koers is wellicht te laag vanwege alle recente commotie; hopelijk wordt het in de toekomst beter. 

Kritiek en rechtszaken

Enige kritiek op de bank lijkt op zijn plaats. Triodos heeft in Spanje een aantal rechtszaken van certificaathouders verloren omdat die onvoldoende waren voorgelicht over de risico’s. Overigens heeft Triodos ook een aantal andere rechtszaken gewonnen (zie NRC en De Volkskrant). Wel is bij bijna alle (verloren en gewonnen) zaken beroep aangetekend. Voorlopig kan echter gezegd worden dat het bovengenoemde gevaar in elk geval in Spanje aan sommige beleggers onvoldoende duidelijk is, of lijkt te zijn, gemaakt. Ook in Nederland zijn certificaathouders die met (op het oog) redelijke argumenten menen onterecht te zijn voorgelicht (zie bijvoorbeeld tv-programma Radar van 10 april 2023 en de website van de Stichting Certificaathouders Triodos Bank). Voor zover dit soort klachten terecht zijn, is schadevergoeding op zijn plaats. Hopelijk is dat in slechts een beperkt aantal gevallen nodig. In elk geval is de voorlichting bij mij altijd goed geweest; ik ben sinds ongeveer 1986 certificaathouder en kende altijd het gevaar.

Het gevaar was inherent aan een verder goed systeem, en uit dit systeem stappen zonder kleerscheuren kon niet.

Er is echter ook kritiek die minder terecht lijkt. Zo wordt gezegd dat de directie al in 2017 het gevaar zag van het moeten stilleggen van de handel, en niet adequaat reageerde. Maar wat had men dan kunnen doen? Als, bijvoorbeeld, de directie in 2017 had aangegeven dat het systeem in de toekomst ging veranderen, en men dan dus zou stoppen met het kopen van certificaten tegen de intrinsieke waarde, dan hadden veel mensen hun stukken nog even tegen de intrinsieke waarde willen verkopen – zodat de handel al in 2017 had moeten worden stilgelegd. Het gevaar was inherent aan een verder goed systeem, en uit dit systeem stappen zonder kleerscheuren kon niet. De appendix gaat wat verder in op de diverse punten van kritiek en de mogelijke juridische claims.   

Los van de hopelijk beperkte groep die verkeerd is voorgelicht, hebben certificaathouders in mijn ogen geen reden voor een rechtszaak. Toch dreigen boze certificaathouders nu met massaclaims, zeker als de bank geen actie onderneemt om de certificaten meer waard te maken – zoals een gang naar de gewone aandelenbeurs of een overname door een meer commerciële bank.  Echter, zoiets zou wel ten koste gaan van de maatschappelijke idealen.

Conclusie

Als certificaathouder ben ik altijd correct behandeld. Ik ben niet boos. Maar ook ik heb rechten. Ik ben certificaathouder vanwege de idealen van de bank. Gegeven de gemaakte afspraken is het mijn recht dat de bank die idealen onverkort blijft nastreven, en daarmee een hoog maatschappelijk dividend blijft uitkeren. Uiteraard moeten mensen die door onjuiste voorlichting zijn gedupeerd compensatie krijgen. Maar alle andere certificaathouders, waaronder ik, zijn gewoon beleggers die een keer flink verlies lijden, en daarvoor geen compensatie verdienen. Triodos moet natuurlijk wel dividend blijven betalen. Maar bovenal moet de bank doorgaan met het succesvol nastreven van haar idealen.