Wat voor banken willen we?

Inleiding

Sinds ongeveer een jaar is er een groep aandeelhouders van Triodos Bank die meer rechten en een andere zeggenschapsstructuur wil. Het probleem van deze aandeelhouders is dat zij hun waardepapieren al twee jaar niet kunnen verkopen. De groep onder de naam ‘Triodom’ pleitte recent zelfs voor een soort nationalisatie, met de suggestie de bank over te laten nemen door de Volksbank, eigendom van de Nederlandse staat.

Bedrijfsmodel Triodos

Al sinds de oprichting is Triodos duidelijk in de doelstellingen van de bank. Niet de klant, aandeelhouder of werknemer zijn het belangrijkste, maar de maatschappelijke doelstellingen. Dit is moeilijk voor belanghebbenden in tijden van crisis, bijvoorbeeld als afscheid moet worden genomen van klanten, werknemers of als aandeelhouders afscheid willen nemen maar dat niet kunnen. Dit wordt niet alleen duidelijk gecommuniceerd door Triodos, ook in de eigendomsstructuur is duidelijk dat aandeelhouders weinig te vertellen hebben. Ze mogen een beperkt aantal aandelen bezitten en hebben nóg minder stemrecht. In zo’n structuur kan je alleen aandeelhouder worden omdat je de doelstellingen van de bank steunt, niet voor zeggenschap en niet voor rendement.

De werkelijkheid is echter weerbarstiger voor Triodos Bank. Het bedrijf is sterk gegroeid. Meer klanten, meer aandeelhouders en meer werknemers creëren een hele andere dynamiek.

Het Triodos Bank model past kortom helemaal in de huidige tijd waarin bedrijven hun maatschappelijke doelstelling aan het ‘heruitvinden’ zijn. Bedrijven dienen ‘purpose-driven’ te zijn en zich op te stellen als ‘rentmeesters’ (stewards). Internationaal zijn B-corporations een belangrijke trend en in Nederland wordt al een aantal jaren gewerkt aan wetgeving voor een maatschappelijke onderneming.

Weerbarstige werkelijkheid

De werkelijkheid is echter weerbarstiger voor Triodos Bank. Het bedrijf is sterk gegroeid. Meer klanten, meer aandeelhouders en meer werknemers creëren een hele andere dynamiek. Dit gebeurt in een omgeving waarin toezichthouders onmachtig zijn traditionele economische en juridische kaders te ontstijgen. Sterker nog, de afgelopen dertig jaar is alle variatie uit net Nederlandse banksysteem gehaald. De toezichthouder – maar ook het grote publiek - denkt nog steeds aan banken als beursgenoteerd, terwijl dat zowel historisch als in de realiteit niet klopt. De afgelopen honderd jaar is maar een zeer beperkt deel van de Nederlandse banken volledig beursgenoteerd (momenteel alleen ING).

Een bestuurssysteem en structuur die de maatschappij dient, vraagt iets van alle belanghebbenden. Het vraagt een cultuur waarin beleggen niet het stallen van geld voor rendement is, maar een lange termijn investering te vergelijken met het planten van een bos. Het vraagt ook om een bestuursstructuur waarin bestuurders zich niet kunnen verschuilen achter een lange termijn (ooit wordt het beter). Duidelijk communiceren is cruciaal. Triodos heeft zich decennia gekenmerkt door heldere communicatie over maatschappelijke uitgangspunten. Het wordt tijd voor politici en toezichthouders daar een voorbeeld aan te nemen en zich niet verschuilen achter verouderde regelgeving. Wat voor banken willen we in Nederland?