Wie gaat die zonnepanelen uit het regeerakkoord daadwerkelijk leggen?

Inleiding

Het is opvallend dat er in het regeerakkoord geen grote ambities op het terrein van de arbeidsmarkt zijn geformuleerd, terwijl een transitie van de arbeidsmarkt nodig is om de doelen van het nieuwe kabinet op het terrein van klimaat, energietransitie, kinderopvang en bouw te kunnen realiseren. Een grotere inspanning is nodig om de juiste mensen op tijd op de juiste werkplek te krijgen. Immers, voor onderwijs en defensie kwamen er de afgelopen jaren miljarden extra beschikbaar, maar het bleek lastig deze gelden om te zetten in leerkrachten en soldaten.

Extra handen

Het is niet eenvoudig om uit te rekenen hoeveel extra mensen dan precies nodig zijn om de ambities van het regeerakkoord te realiseren. Maar voor de energietransitie alleen gaat het al om duizenden extra banen. Reken maar na: het kost ongeveer 250 uur (een week werk voor 7 man) om een huis met een slecht energielabel (EFG) te verduurzamen tot energielabel B. Als we deze klus per 2030 klaar willen hebben voor alle ongeveer 1,2 miljoen huizen met zo’n slecht label, dan heb je daarvoor bijna 20.000 man personeel nodig. Als 3 man per dagdeel een huis van zonnepanelen kan voorzien, dan hebben we ongeveer 1800 man personeel nodig om alle resterende huizen die geschikt zijn van zonnepanelen te voorzien (bij het huidige tempo van zo’n 250.000 huizen per jaar). Waar halen we die mensen vandaan?

Zichtbare in plaats van onzichtbare hand

De oplossing voor dit strategische personeelsvraagstuk ligt niet in de eerste plaats in de gebruikelijke juridische en fiscale instrumenten van het arbeidsmarktbeleid. Met andere woorden: het afbouwen van de zelfstandigenaftrek of het flexibeler maken van het vaste contract gaat geen soelaas bieden.  De overheid heeft de afgelopen decennia vooral de ‘onzichtbare hand’ van de markt het werk laten doen, maar er is nu behoefte aan een zichtbare hand, zonder de illusie dat je het complex adaptieve systeem van de arbeidsmarkt heel precies kunt sturen.

Voor onderwijs en defensie kwamen er de afgelopen jaren miljarden extra beschikbaar, maar het bleek lastig deze gelden om te zetten in leerkrachten en soldaten.

Daarvoor is het allereerst cruciaal om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt te definiëren in termen van ‘skills’. Dat betekent bijvoorbeeld dat je er niet op voorhand vanuit gaat dat iemand met een administratief opleidingsprofiel niet geschikt is om zonnepanelen te monteren. Een ander voorbeeld is een gezamenlijk project van TNO en Olympia uitzendbureau waarin mensen uit de horeca worden toegeleid naar werk in de logistiek, mede op basis van de logistieke skills die voor het horecawerk al nodig waren. Deze skills-aanpak opent meer mogelijkheden voor werkenden, werkzoekenden én werkgevers.

Om dit soort doelgerichte ‘werk-naar-werk’ projecten op te kunnen schalen en zodoende de noodzakelijke mobiliteit op gang te brengen, kan de overheid een aantal dingen doen: meer vaart maken met een landelijk werkend systeem van skills-matching en skills-ontwikkeling op basis van een gestandaardiseerde skills taal. Verder, meer middelen beschikbaar maken voor om-, bij- en opscholing, voor alle werkenden en met name voor de werkenden in de flexibele schil en de mensen in de onbenutte arbeidsreserve. En tenslotte kan de overheid sectoren en bedrijven die belangrijk zijn voor de energie transitie oproepen om betere arbeidsvoorwaarden te bieden. Daarbij gaat het niet alleen om hoger loon, maar ook om de organisatie van het werk beter af te stemmen op de mensen die in potentie wél beschikbaar zijn.

Slot

In een vergrijzende en ontgroenende arbeidsmarkt kunnen we nooit voldoende nieuwe mensen  opleiden in het (beroeps)onderwijs. Dus de oplossing moet komen van het mobiliseren van de huidige werkenden en werkzoekenden voor de beroepen en sectoren waar ze het hardste nodig zijn.

De beleidsinspanningen die daarvoor nodig zijn liggen direct in het verlengde van het Actieplan Leven Lang Ontwikkelen van het huidige, demissionaire kabinet. Het zou goed zijn om daar in de nieuwe kabinetsperiode een ambitieus vervolg aan te geven.