Nexperia, FNV en Ajax hebben last van dezelfde kwaal: verkruimeld bestuur

Inleiding

Wat maakt een organisatie succesvol? Dat is de centrale vraag in bestuur en beleid. Het is meer dan een optelsom der delen, maar een exacte definitie is moeilijk te geven. Wanneer het fout gaat is het wel héél duidelijk. FNV, Ajax en Nexperia zijn organisaties waarin elke vorm van samenhang tussen doelstellingen ontbreekt.

De waan van de dag en het daaraan verbonden politieke gewin beheerst bestuurders. Er is geen tijd, aandacht en visie die kan leiden tot afgewogen besluitvorming, tot een gezonde ontwikkeling van de organisatie. Na de inkoopzeperd van anderhalf jaar geleden dacht Ajax het probleem boven tafel te hebben, maar toch moesten vorige week de trainer en technisch directeur vertrekken. Heerts en Asscher – aangesteld door de Ondernemingskamer om het FNV te redden, blijken op grote weerstand te stuiten en Nexperia is in een politiek stratego belandt tussen Nederland, China, de EU en de Verenigde Staten.

Geen duidelijke visie of samenhang tussen doelstellingen

Wie kijkt naar de rapportage van de organisaties ziet dat alle vakjes keurig zijn ingevuld, maar dat elke vorm van samenhang ontbreekt. Duurzaamheid en maatschappelijk bewustzijn krijgen veel aandacht, maar waar het echt om draait is niet te achterhalen, laat staan dat de lezer de samenhang begrijpt. De organisaties zijn gefragmenteerd, verkruimeld. Er is geen relatie met het bestuur, de doelstellingen, de stakeholders en het gedrag. Het bestuur slaagt er niet in te rapporteren over de dilemma’s waarmee het daadwerkelijk worstelt.

De organisaties zijn gefragmenteerd, verkruimeld [...] Het bestuur slaagt er niet in te rapporteren over de dilemma’s waarmee het daadwerkelijk worstelt.

Het fascinerende van elke vorm van organisatiebestuur is dat de doelstelling van een organisatie altijd in vrij algemene termen is geformuleerd. Of het nu gaat om voetbal of computerchips, er zijn vele strategieën die een organisatie succesvol maken. Daarom staat in bijvoorbeeld corporate governance de ‘continuïteit van de onderneming’ centraal. Hoe organisaties dit doen is aan hun. Cruciaal in elke organisatie is – daarover bestaat geen discussie – dat er samenhang tussen de verschillende beleidsterreinen bestaat. Bij gebrek hieraan is het bestuur niet in staat een lange termijn koers uit te zetten omdat er geen samenhang binnen de organisatie is, met paniekvoetbal tot gevolg.

Wat speelt er bij FNV, Ajax en Nexperia?

FNV lijkt een eenvoudige casus. De organisatie is een vereniging die de belangen van de leden dient. De koers wordt gecontroleerd door een ledenparlement. De twee aangestelde bemiddelaars zien de oplossing in het versimpelen van de bestuursstructuur. De onderliggende problemen worden niet benoemd, namelijk een enorm diverse doelgroep met tegengestelde belangen. Ook over de huidige werking van de organen wordt niks gezegd op de website of in het jaarverslag. Natuurlijk staat er iets over bevoegdheden, maar of er goed wordt gesproken over de doelstellingen van de organisatie, de problemen die dat oplevert en hoe daar mee om wordt gegaan in bestuur en ledenparlement is het stil.

Bij Ajax lijkt het organisatiedoel voor de hand liggend. Door slechte resultaten op het veld is integer bestuur losgelaten. Er waait de politieke wind van de dag. Het jaarverslag maakt dit prachtig duidelijk, met aandacht voor verbeterende resultaten (vorig voetbalseizoen) en duurzaamheid, terwijl elke lange termijn visie en concrete acties ontbreken. Rapportage over de samenwerking tussen vereniging, onderneming en de voetbalorganisatie is alleen formeel beschreven. Nergens staat waar de uitdagingen liggen, waaraan wordt gewerkt.

Continuïteit is niet een zaak van juristen en accountants, maar gaat om het creëren van samenhang tussen de belangen van alle betrokkenen.

Nexperia lijkt een raar voorbeeld in dit verband. Het is een bedrijf met een eenvoudige bestuursstructuur: Er is een aandeelhouder/bestuurder die kampt met geopolitieke tegenwind (ruzie over de productie van chips). Toch is hier ook de samenhang in het bestuur het onderliggende probleem. Nexperia is van Wingtech, een Chinees bedrijf met een eigenaar/bestuurder die zowel in China als in Nederland problemen heeft met de overheid. Ook over de strategie en de financiële situatie is te onduidelijk. Naar belangrijke stakeholders – overheden en autofabrikanten – is niet geluisterd.

Weg voorwaarts

Met FNV en Nexperia bemoeit de Ondernemingskamer zich inmiddels, terwijl Ajax daar 10 jaar geleden nog een geschil beslechtte. In alle drie gevallen worstelen de organisaties met hun continuïteit, een cruciaal uitgangspunt van bestuur. Continuïteit is niet een zaak van juristen en accountants, maar gaat om het creëren van samenhang tussen de belangen van alle betrokkenen. Eigenaarschap, bestuursstructuur en doelstelling moeten op een productieve manier bij elkaar komen. Lange termijn denken en relaties zijn daarin cruciaal.

Dit vraagt voorspelbaarheid en consistentie, oftewel integriteit. Dit begint bij i) een doelstelling (purpose) waar ii) belanghebbenden bij zijn betrokken iii) vastgelegd in een rapportage. Over de samenhang moet het jaarverslag gaan. Bij Ajax, FNV en Nexperia worden alle onderwerpen gefragmenteerd besproken en komen de échte problemen niet aan de orde. Het wordt tijd dat er weer aandacht komt voor de samenhang tussen doelstelling, belanghebbenden en rapportage in goed bestuur. Een organisatie is geen optelsom van delen, maar een samenspel.

Nieuwe bestuurders kunnen de zaak alleen weer op de rails krijgen wanneer er niet alleen mensen worden aangesteld als bestuurder, maar dat deze nieuwe mensen ook samen met werknemers en andere belanghebbenden doelstellingen afspreken bij hun aantreden. Deze doelstellingen kunnen niet alleen bestuurlijk zijn – deze fout is bij het FNV gemaakt – maar vragen ook afspraken waar de inhoudelijke uitdagingen liggen die de organisatie op korte termijn moet vertalen tot een lange termijnbeleid, inclusief doelstellingen. Kortom, de samenhang van beleid, uitvoering en rapportage moet weer centraal komen te staan.