Sterk staaltje “liberale” ondoordachtheid

Fictief rendement op vermogen

Wat betreft een hogere belasting op vermogen worden Michiel Suijker en Pim Tolmeijer van de JOVD, die recent dit opiniestuk schreven in het FD, door het huidige kabinet al op hun wenken bediend. Voor alle tegoeden in box 3 (met uitzondering van de spaartegoeden bij de banken) gaat het kabinet ervan uit dat dit jaar het fictieve rendement op vermogen 6,17 procent bedraagt.[1] Dit wringt echter aan alle kanten. Allereerst voor de belegger die vorig jaar geconfronteerd werd met een daling van de aandelen in de AEX met 13 procent. Dat door de systematiek van fictieve rendementen vooral defensieve beleggers worden gedwongen om offensiever te gaan beleggen en dat in 2021 een vergelijkbare inbreuk in de eigendomsrechten reden was om de fictieve rendementsheffing strijdig te verklaren met het Europese verdrag voor de rechten van de Mens wordt er gemakshalve maar niet bij verteld. Maar ook voor huizenbezitters van een niet-eigen-woning heeft het kabinet sluipenderwijs de belasting verhoogd. In 2023 waarin huizenprijzen volgens de laatste voorspelling nominaal met 6 procent gaan dalen (en reëel met 10 procent) zullen ouders die voor hun kinderen een huis gekocht hebben rekening moeten houden met een rendement van 6,17 procent. Ook gaat de fiscus ervan uit dat de reserves van Verenigingen van Eigenaren (vve's) hetzelfde rendement hebben, zij het dat het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden daar onlangs grote vraagtekens bij zette (Berentsen en Wolzak, 2023). De verwachting is ook nu weer dat de Hoge Raad tussenbeide moet komen en de overheid tot de orde zal roepen.

Belasten eigen woning in box 3

Maar als klap op de vuurpijl willen deze liberalen ook de overwaarde van de eigen woning gaan belasten. In feite komt dit erop neer dat het eigen huis wordt overgeheveld van box 1 naar box 3. Als argument wordt opgevoerd dat dit ‘onverdiend vermogen’ is. Je zult maar als hardwerkende Nederlander -met het nodige spaargeld- een huis gekocht hebben om vervolgens te constateren dat de overwaarde, die wellicht enkel door geldontwaarding tot stand is gekomen, wordt belast omdat dit onverdiend is. Een (fictieve) waardestijging van 6,17% betekent voor een rijtjeshuis van pakweg 5 ton een belast rendement van €30.850 en leidt met een tarief van 35% (vanaf 2025) tot een extra belasting van € 10.800 per jaar. De voorstellen zijn ondoordacht en betekenen dat – ieder jaar weer - het eigen huis opnieuw wordt belast met een bedrag dat de meeste mensen niet elk jaar liquide kunnen maken. Grote groepen zullen in diepe problemen gestort worden en de huizenmarkt zal waarschijnlijk een abrupte klap krijgen.

Nu delen wij wel met Suijker en Tolmeijer dat de belasting op arbeid te hoog is. Het is echter opvallend dat zij (en vrijwel ieder ander in het debat over de overheidsfinanciën) het woord bezuinigen vermijden.

Maar ook als straks -hopelijk in 2026- feitelijke rendementen belast gaan worden, blijft het belasten van overwaarde wringen aan alle kanten. Huizenprijzen kennen een sterk cyclisch karakter. Dit betekent dat ze het ene jaar met soms meer dan 10% omhoog kunnen gaan en het andere jaar een daling van vergelijkbare grootte kunnen laten zien. Als deze liberalen hun zin krijgen dan zou dit betekenen dat de hardwerkende Nederlanders in het jaar van de stijging ruim 20.000 euro extra aan belasting moeten betalen en om in een jaar van daling gecompenseerd te worden door de belastingdienst. Een grote rondpompmachine die de stabiliteit van de overheidsfinanciën ondermijnt is daarvan het gevolg, en de uitvoeringsproblemen voor de belastingdienst zullen alleen maar groter worden. Ook om liquiditeitsproblemen bij huiseigenaren te voorkomen dringen veel fiscalisten erop aan een belasting op de overwaarde van het eigen huis alleen op realisatiebasis te innen. Dit betekent dat de overwaarde slechts eenmaal wordt belast en er pas belasting wordt betaald als de woning wordt verkocht.  Belastingheffing op realisatiebasis heeft echter als nadeel het blokkerings- of lock-in effect. Dit zal doorstroming op de woningmarkt ernstig belemmeren en daarmee de starters van de regen in drup helpen.

Slot

Nu delen wij wel met Suijker en Tolmeijer dat de belasting op arbeid te hoog is. Het is echter opvallend dat zij (en vrijwel ieder ander in het debat over de overheidsfinanciën) het woord bezuinigen vermijden. Immers in een tijd dat de overheid alleen maar groter wordt (zie Gradus en Beetsma, 2021), liggen de oplossingen niet in meer en hogere belastingen, ook niet op het eigen huis. De uitgaven aan sociale zekerheid en zorg (ook als gecorrigeerd wordt voor corona) stegen met tientallen miljarden euro sinds 2019. Juist van liberalen mag verwacht worden dat zij nagaan waar ondoelmatigheden zijn en streven naar een overheid die niet onnodig groot is. Immers, hoe groter de overheid, hoe minder efficiënt die werkt en dus hoe meer middelen er verkwist worden.

Voetnoten

[1] In 2022 was dit 5,53 procent. Belangrijk is ook dat, anders dan in 2022, toen de fiscus nog ervan uitging dat slechts een gedeelte van een middelgroot vermogen in aandelen werd belegd (voor 79 procent van de portefeuille), nu het gehele vermogen als hoogrenderend wordt aangemerkt. Voor degenen met een fors vermogen (boven ongeveer 1 miljoen euro) was dit vorig jaar al het geval. Dit betekent dus dat vooral beleggers met een middelgroot vermogen (vanaf 100.000 euro) in 2023 veel meer gaan betalen (zie Gradus, 2023).

Referenties

Laurens Berentsen, Martine Wolzak, “Hof: vve-reserve is ook voor fiscus spaargeld en geen belegging”, Financieele Dagblad, 24 januari 2023.

Raymond Gradus, “Voorlopige aanslag voor beleggers onaangenaam”, Reformatorisch Dagblad, 9 januari 2023.

Raymond Gradus, Roel Beetsma, “Nieuw kabinet laat alle budgettaire kaders los”, Me Judice, 30 december 2021.

Michiel Suijker, Pim Tolmeijer, “Kabinet, steun de hardwerkende Nederlander met een liberalere inkomstenbelasting”, Financieele Dagblad, 5 februari 2023.