Arbeidsmarktbeleid: Gewoon doen wat de bedoeling is

Regionalisering en verbreding

In hun bijdrage van 6 april 2022 op economenplatform MeJudice gaan Ellen Dingemans en Auke Blaauwbroek uitgebreid in op de regionalisering van de ‘arbeidsvoorzieningstaak’ en de risico’s van  verbreding van die taak. Concreet betekent dat uitbreiding van de doelgroep van uitkeringsgerechtigden zonder werk naar alle werkenden, in het bijzonder die met een laag niveau van werkzekerheid (zie WRR (2007) & Dekker (2012)). De regionalisering houdt in dat de landelijke UWV organisatie in 35 arbeidsmarktregio’s samenwerken met de gemeenten in die regio’s, bestuurd door zogenaamde ‘regionale werkbedrijven’.

De aandacht en de energie gaan telkens opnieuw naar ‘wie er de baas is’, ‘wie met wie moet samenwerken’ en ‘op welk schaalniveau dit moet gebeuren’

De naamgeving is curieus want deze ‘regionale werkbedrijven’ zijn geen bedrijven en er wordt niet gewerkt. Het zijn eigenlijk niet meer dan een wat onduidelijke bestuurslaag tussen het landelijke en gemeentelijke niveau. Dat is wat mij betreft ook een belangrijke reden dat regionalisering van de primaire arbeidsvoorzieningstaken van het UVW vooral geleid heeft tot veel governance geneuzel, op basis van goede bedoelingen bij de betrokken partijen. Maar er is sinds 2015 geen persoon met een uitkering beter of sneller aan een baan geholpen door deze regionalisering.

De regionalisering is daarmee een schoolvoorbeeld van veel beleidswijzigingen op het grensvlak van arbeidsmarkt en sociale zekerheid van de laatste 40 jaar. De aandacht en de energie gaan telkens opnieuw naar ‘wie er de baas is’, ‘wie met wie moet samenwerken’ en ‘op welk schaalniveau dit moet gebeuren’. De misvatting is daarbij steeds dat het uitvoeren van de primaire taken van de ‘uitkeringsfabriek’ en de ‘arbeidsvoorziening’ beter zullen verlopen door reorganisaties en nieuwe vormen van samenwerken.

Reorganisatie

Wat altijd een rol op de achtergrond van dit proces speelt is bezuinigingen. En omdat het politiek meestal onverkoopbaar is om te bezuinigen op het ‘grote geld’ (lees: lagere uitkeringen), worden verwoede pogingen gedaan om te bezuinigen op het ‘kleine geld’ (lees: ‘efficiëntere uitvoering’). Tezamen met de misvatting dat het streven naar meer efficiëntie noodzakelijk gepaard gaat met reorganisatie, houdt dat in dat de niet geringe denkkracht op het ministerie van SZW, bij het UWV en bij de gemeentelijke diensten voor Werk en Inkomen vooral wordt ingezet op (lees: weglekt naar) bestuurskundig geknutsel in plaats van op het primaire proces.

Het probleem van de bestuurders is meestal dat ze zelf niet mensen aan werk of inkomen willen helpen, maar het als hun primaire taak beschouwen om het ‘goed te organiseren’

Regionale samenwerking is in zichzelf geen slecht idee, maar het optuigen van een nieuwe regionale governancestructuur heeft veel tijd en energie gekost, die beter besteed had kunnen worden aan het primaire proces. Nu is jarenlang tijd verknoeid aan irrelevante vragen, bijvoorbeeld over wat de rol van de vakbeweging moet zijn bij begeleiding en arbeidsbemiddeling. Of, erger nog, wat de rol van de vakbond moet zijn in de governance van begeleiding en arbeidsbemiddeling. Het is simpel: wanneer de vakbeweging daar voor zichzelf een rol ziet en daarvoor de capaciteit heeft, moet ze gewoon aan arbeidsbemiddeling en begeleiding gaan doen, liefst in samenwerking met UWV en gemeenten. En dan zal er uiteraard wel ‘ns overlegd of vergaderd moeten worden, maar het primaire werk had direct, dus in 2015, kunnen beginnen.

Het probleem van de bestuurders is meestal dat ze zelf niet mensen aan werk of inkomen willen helpen, maar het als hun primaire taak beschouwen om het ‘goed te organiseren’. En dat is uiteraard een loffelijk streven, maar decennia van reorganisaties en nieuwe governance modellen laten zien dat het meestal neerkomt op het ‘heel anders organiseren dan voorheen’. En dat leidt dus negen van de tien keer tot verkeerd gerichte energie en het hinderen van mensen die de primaire taken daadwerkelijk moeten uitvoeren. Omdat de mensen in het primaire proces hun werk telkens doorkruist zien worden door het bestuurlijke gehobby is de kans groot dat zij gedemotiveerd raken. Het verloop neemt toe en de kwaliteit van de uitvoering wordt er niet beter op.

Slot

Het wordt vaak wat gratuite gevonden om organisaties op te roepen te doen wat ‘de bedoeling’ is, niet in de laatste plaats door bestuurders zelf. Maar het is werkelijk een heel goed idee. De mensen die dagelijks in het primaire proces werken, weten heel goed wat ‘de bedoeling’ is. Tevens kunnen ze aan bestuurders ook goed uitleggen dat ze simpelweg meer ruimte, betere ICT systemen en/of meer collega’s nodig hebben om dat werk goed te doen. Ingewikkelder is het echt niet, en dat kan in veel gevallen prima zonder iets te wijzigen aan hoe dingen ‘georganiseerd’ zijn.

Referenties

Dekker, R. (2012). Een zekere mate van zekerheid. Economisch-statistische berichten, 97(4647S), 6-9.

Ellen Dingemans, Auke Blaauwbroek , “Verbreding maatschappelijke opdracht arbeidsmarktregio’s: kansrijk, maar risicovol”, Me Judice, 6 april 2022.

WRR (2007). Investeren in werkzekerheid (p. 216). Amsterdam University Press.