Column: Wentelen bedrijven kostenstijgingen steeds meer af op de klant?

Column: Wentelen bedrijven kostenstijgingen steeds meer af op de klant? image
via PxHere
3 apr 2023

De marktmacht van bedrijven is sinds 2000 toegenomen. Betekent dit dat de rekening van kostenstijgingen, zoals de energieprijsschok, steeds meer bij de klant wordt neergelegd? Volgens de zogeheten ‘afwentelingsparadox’ is dit niet zo, maar empirisch onderzoek wijst er soms juist wel op.

Toegenomen marktmacht

De marktmacht van bedrijven in ontwikkelde economieën is sinds de eeuwwisseling toegenomen, zo laat, onder andere, IMF-onderzoek zien. De internetreuzen trekken daarbij de meeste aandacht, maar ook op andere markten, zoals die voor bancaire- en verzekeringsdiensten en die voor nutsdiensten, is de macht van aanbieders (enigszins) toegenomen.

In ontwikkelde economieën, vooral in de VS, speelt een debat over de vraag of de toename van bedrijven met marktmacht bijgedragen heeft aan de recente stijging van de inflatie.

Het probleem van bedrijven met marktmacht is dat ze hun klanten hogere prijzen in rekening kunnen brengen dan ondernemingen zonder marktmacht. Bijvoorbeeld omdat zij als enige een bepaald product kunnen maken of als enige beschikken over de meest efficiënte productietechnologie. Of omdat concurrentie bewust tegengegaan wordt door belemmeringen op te werpen voor toetreding tot de markt. Klanten zijn beter af als het product wordt aangeboden op een markt die bol staat van bedrijven die elkaar op prijs beconcurreren, een zogeheten ‘markt met volkomen mededinging’.

Invloed op inflatie

In ontwikkelde economieën, vooral in de VS, speelt een debat over de vraag of de toename van bedrijven met marktmacht bijgedragen heeft aan de recente stijging van de inflatie. Immers, bedrijven die invloed op de marktprijs hebben, kunnen die marktmacht gebruiken om bij stijgende kosten hun winstmarges te beschermen. De gedachte is dat zij kostenstijgingen , zoals de explosie van energieprijzen in 2022, makkelijker door kunnen rekenen aan de klant. Bedrijven zonder marktmacht ondervinden veel prijsconcurrentie en kunnen zich, op straffe van klantverlies, niet veroorloven om kostenstijgingen (volledig) door te berekenen, zo is de stellingname. Het is de stelling die ook ik innam in mijn eerdere column: ‘Wie betaalt de rekening van de inflatie?

Vorig jaar gepubliceerd onderzoek van economen van de Amerikaanse centrale bank in Boston ondersteunt deze stelling. Het onderzoek laat voor de VS zien dat ondernemingen in bedrijfstakken, met een toenemende concentratie van bedrijven die zo groot zijn dat ze invloed op de marktprijs hebben, een groter deel van de kostenstijgingen doorrekenen aan de klanten.

Jeroen Hinloopen, onderdirecteur van het CPB, reageerde op de CPB-site op mijn eerdere column en nam een tegenovergestelde stelling in. Volgens hem zullen bedrijven die bloot staan aan volledige concurrentie de kostenstijging juist wel doorrekenen en zullen bedrijven met marktmacht dat minder doen.

Bedrijven met veel concurrenten hebben vanwege de felle concurrentie (op de prijs) namelijk geen vet op de botten en móeten de kostenstijgingen doorberekenen om niet failliet te gaan, zo luidt zijn redenering die ook wel bekend staat als de afwentlingsparadox. Bedrijven met marktmacht hebben daarentegen wel vet op de botten en kunnen de kostenstijgingen ten koste laten gaan van de winstmarge. Dat interen op de winstmarge zullen deze bedrijven daadwerkelijk doen, maar niet volledig. Deze bedrijven zullen de hogere kosten overigens niet volledig doorrekenen in de verkoopprijs omdat dan de vraag naar hun product dusdanig veel zou afnemen dat de totale winst lager uitvalt.

Uit Hinloopens analyse volgt dat het onjuist zou zijn te denken dat meer marktmacht er voor zorgt dat de rekening van de hogere energiekosten in grotere mate bij de klant  wordt neergelegd. Ook Hinloopen kan naar onderzoeken verwijzen die zijn stelling ondersteunen. Een recente IMF-studie wijst er namelijk op dat Amerikaanse bedrijven met hogere winstmarges, wat een indicatie is voor marktmacht, een kleiner deel van kostenstijgingen in de periode 2019-2021 afwentelden op de klant dan bedrijven met lage winstmarges.

Werk aan de winkel

Twee onderzoeken dus met twee verschillende conclusies. De uiteenlopende wijze waarop in deze studies marktmacht gemeten wordt, zou de oorzaak kunnen zijn voor de verschillende uitkomsten. Duidelijk is in ieder geval dat er voor de economisch onderzoekers werk aan de winkel is om duidelijker te krijgen hoe bedrijven met kostenstijgingen omgaan.

Raoul Leering schrijft deze column op persoonlijke titel. De columns zijn op geen enkele wijze bedoeld als beleggingsadvies. Deze bijdrage verscheen reeds in De Financiële Telegraaf.

Te citeren als

Raoul Leering, “Column: Wentelen bedrijven kostenstijgingen steeds meer af op de klant?”, Me Judice, 3 april 2023.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding
via PxHere

Ontvang updates via e-mail