Me Judice Economenpanel: Toekomst pensioenstelsel

19 mei 2014
Er heerst ongerustheid over de houdbaarheid van onze aanvullende pensioenen. Deze ongerustheid wordt niet alleen gevoed door vragen over de houdbaarheid van het huidige pensioenstelsel maar ook over de vraag of bestaande pensioencontracten passen bij een flexibele arbeidsmarkt. Houdbaarheid en verdelingsvraagstukken strijden binnen de pensioenwereld om voorrang. Daarnaast is het de vraag of ‘defined benefit’ pensioencontracten – de dominante vorm in het Nederlandse pensioenlandschap - in een flexibele arbeidsmarkt nog een toekomst heeft en op termijn vervangen worden door ‘defined contribution’ contracten. In een tweetal stellingen heeft het Me Judice Economenpanel zich over deze materie geboden.

Stelling 1

Voor een houdbaar pensioenstelsel is het nodig dat de waarde van pensioenaanspraken van iedere generatie overeenkomt met het pensioenvermogen dat die generatie heeft opgebouwd.

Resultaat (gewogen voor kennis expert)

Resultaat (gewogen voor kennis expert)

Resultaat (ongewogen)

Resultaat (ongewogen)

Stelling 2

De toenemende flexibiliteit op de arbeidsmarkt maakt het onvermijdelijk dat op termijn ‘defined benefit’-pensioencontracten overgaan in ‘defined contribution’-pensioencontracten.

Resultaat (gewogen voor kennis expert)

Resultaat (gewogen voor kennis expert)

Resultaat (ongewogen)

Resultaat (ongewogen)

Stelling 1: Resultaat per panellid

Voor een houdbaar pensioenstelsel is het nodig dat de waarde van pensioenaanspraken van iedere generatie overeenkomt met het pensioenvermogen dat die generatie heeft opgebouwd.

Klik op een van onderstaande categorieën om het overzicht te sorteren.
Naam Organisatie Uitslag Expertise Toelichting
Lans Bovenberg Lans Bovenberg image Tilburg University en Netspar Zeer mee eens In zeer hoge mate Nu risico's bij de deelnemers liggen, dreigt intern conflict over het verdelen en beleggen van het gezamenlijke vermogen fondsen te verscheuren. Maar met heldere eigendomsrechten behouden we de waardevolle verzekeringsolidariteit:hoge hekken, beter buren! Biografie & eerdere uitslagen
Bas Jacobs Bas Jacobs image Erasmus School of Economics, Rotterdam en CESifo München Zeer mee eens In hoge mate Het pensioencontract is incompleet. Daardoor kan veel herverdeling tussen generaties optreden. Taxation without representation ondermijnt het vertrouwen in de pensioenvoorziening. Risicodeling tussen generaties kan beter via de overheid. Biografie & eerdere uitslagen
Bernard van Praag Portret van Bernard van Praag Universiteit van Amsterdam Zeer mee eens In hoge mate Deze aanpak sluit in principe solidariteit tussen generaties uit. Tot nu toe is er echter per pensioenfonds geen berekening gemaakt waaruit valt af te leiden dat 'oud' meer krijgt dan het toekomt of andersom. Biografie & eerdere uitslagen
Gerard J. van den Berg Portret van Gerard J. van den Berg University of Bristol Zeer mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Jan Bouwens Jan Bouwens image

Universiteit van Amsterdam

Zeer mee eens In geringe mate Het idee van het kapitaaldekkingsstelsel is precies dat eenieder zijn eigen pensioen opbouwt, rekening houdend met de sterftetabellen. Solidariteit over generaties heen past niet in zo'n systeem. Sterker we zouden ook de AOW in dat kader moeten brengen. Biografie & eerdere uitslagen
Eduard Bomhoff Portret van Eduard Bomhoff Monash University, Sunway Campus, Kuala Lumpur, Maleisië Mee eens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Sylvester Eijffinger Sylvester Eijffinger image Tilburg University en CEPR Mee eens In hoge mate Voor een houdbaar pensioenstelsel moet daarnaast de solidariteit tussen de verschillende generaties voldoende overeind blijven. Elke generatie heeft naast de eerste en tweede pijler een eigen individuele verantwoordelijkheid voor de derde en vierde pijler Biografie & eerdere uitslagen
Barbara Baarsma Barbara Baarsma image

Rabobank, Utrecht en Universiteit van Amsterdam

Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Charles van Marrewijk Portret van Charles van Marrewijk Urecht University School of Economics, Tjalling C. Koopmans Instituut Mee eens In redelijke mate Helemaal precies kan dat niet en is ook niet wenselijk, maar het is wel een redelijk uitgangspunt. Biografie & eerdere uitslagen
Harry Garretsen Harry Garretsen image Rijksuniversiteit Groningen Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Joop Hartog Joop Hartog image Universiteit van Amsterdam Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Joop Schippers Portret van Joop Schippers Universiteit van Utrecht Mee eens In redelijke mate Met een zekere marge. In die marge komt de solidariteit tot uitdrukking die behoort bij een effectief pensioenstelsel. Biografie & eerdere uitslagen
Koen Caminada Portret van Koen Caminada Universiteit Leiden Mee eens In redelijke mate In die zin dat de huidige scheefheid tussen de diverse generaties flink moet worden verkleind. Biografie & eerdere uitslagen
Pieter Gautier Pieter Gautier image Vrije Universiteit Mee eens In redelijke mate Ik ga er vanuit dat het hier om de tweede pijler gaat. Biografie & eerdere uitslagen
Rick van der Ploeg Portret van Rick van der Ploeg Oxford University, VU Amsterdam, CEPR en CESifo Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Mathijs Bouman Portret van Mathijs Bouman Econoom & journalist Mee eens In geringe mate Voor houdbaarheid in financiële zin is dit niet echt nodig. Maar wel voor de politieke houdbaarheid. Biografie & eerdere uitslagen
Marco Varkevisser Portret van Marco Varkevisser Erasmus Universiteit Rotterdam en iBMG Mee eens In zeer geringe mate Biografie & eerdere uitslagen
Bas van der Klaauw Bas van der Klaauw image Vrije Universiteit Amsterdam en Tinbergen Instituut Eens noch oneens In redelijke mate Er moeten geen erg grote verschillen komen, maar dat gebeurt met individuele spaarpotjes (+ verzekeringselement) ook minder snel. Biografie & eerdere uitslagen
Clemens Kool Clemens Kool image

Centraal Planbureau en Utrecht School of Economics

Eens noch oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Harald Benink Portret van Harald Benink Tilburg University Eens noch oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Kees Goudswaard Portret van Kees Goudswaard Universiteit Leiden Eens noch oneens In redelijke mate Overdrachten tussen generaties zijn nu te groot en te weinig transparant. Maar volledig per generatie rekenen betekent dat je schokken niet meer kunt uitsmeren. Biografie & eerdere uitslagen
Kees Koedijk Kees Koedijk image

Utrecht University, Vrije Universiteit Amsterdam, CEPR

Eens noch oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Wouter den Haan Foto van Wouter den Haan London School of Economics Eens noch oneens In geringe mate Het helpt natuurlijk als dat zo is, maar het is niet strict noodzakelijk. Bijvoorbeeld als de bevolking groeit dan kunnen in elke generatie jongeren bijdragen aan het pensioen van ouderen. Biografie & eerdere uitslagen
Fieke van der Lecq Fieke van der Lecq image

VU Amsterdam en Ecovisie

Oneens In hoge mate Zie mijn ESB-artikel (met Jurre de Haan) over cohortrekeningen. Biografie & eerdere uitslagen
Henriëtte Prast Portret van Henriëtte Prast Tilburg University Oneens In hoge mate Dit is noch nodig, noch voldoende. Voorbeeld waarom onvoldoende: Laagopgeleiden leven zeven jaar korter dan hoog opgeleiden.Toch worden hun asset in dit voorstel, net als in huidige systeem, gepooled. Perverse herverdeling, van arm naar rijk. Biografie & eerdere uitslagen
Frank den Butter Frank den Butter image Vrije Universiteit Amsterdam Oneens In redelijke mate Intergenerationele risicosolidariteit, en daarmee intergenerationele risicospreiding, kan welvaartsvoordelen opleveren. Dat vraagt wel een goede oplossing voor de doorsneeproblematiek en de buffers Biografie & eerdere uitslagen
Frank Kalshoven Portret van Frank Kalshoven De Argumentenfabriek Oneens In redelijke mate Het huidige systeem kent vele problemen, maar generatierekeningen zijn slechts een van de mogelijke oplossingen. Biografie & eerdere uitslagen
Harry van Dalen Harry van Dalen image

NIDI-KNAW/Rijksuniversiteit Groningen en Tilburg University

Oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Jan van Ours Jan van Ours image

Erasmus Universiteit Rotterdam

Oneens In redelijke mate Zie stelling 2. Of iets per generatie overeenkomt is niet zo belangrijk. Biografie & eerdere uitslagen
Reyer Gerlagh Reyer Gerlagh image

Universiteit van Tilburg, Tilburg Sustainability Center

Oneens In redelijke mate het pensioen kan ook een waardevolle intergenerationele verzekering zijn. Biografie & eerdere uitslagen
Eelke de Jong Eelke de Jong image Radboud Universiteit Nijmegen Oneens In geringe mate Intergenerationele solidariteit is een kernelement van een pensioenstelsel. Bovendien is het enorm lastig om generaties te definieren. Wat doe je met een overschot?. Aan de andere kant, kunnen premies en uitkeringen niet te veel uiteenlopen. Biografie & eerdere uitslagen
Jeroen Hinloopen Portret van Jeroen Hinloopen

Centraal Planbureau, Den Haag en Universiteit van Amsterdam

Oneens In geringe mate Biografie & eerdere uitslagen
Paul de Beer Paul de Beer image Universiteit van Amsterdam Zeer mee oneens In zeer hoge mate Kern van een collectief pensioenstelsel is dat (o.a. beleggings)risico's worden gedeeld tussen de generaties. Dat biedt iedere generatie meer zekerheid en maakt het stelsel stabieler. Biografie & eerdere uitslagen
Roel Beetsma Roel Beetsma image

Universiteit van Amsterdam, CEPR en European Fiscal Board

Zeer mee oneens In zeer hoge mate heel grote afwijkingen ondermijnen inderdaad stelsel. Kleinere afwijkingen niet. Cruciale vraag is of hte hier gaat om ex ante of ex post afwijking. Deze laatste kan juist nuttig zijn van uit risicodelings perspectief tussen generaties Biografie & eerdere uitslagen

Stelling 2: Resultaat per panellid

De toenemende flexibiliteit op de arbeidsmarkt maakt het onvermijdelijk dat op termijn ‘defined benefit’-pensioencontracten overgaan in ‘defined contribution’-pensioencontracten.

Klik op een van onderstaande categorieën om het overzicht te sorteren.
Naam Organisatie Uitslag Expertise Toelichting
Bas van der Klaauw Bas van der Klaauw image Vrije Universiteit Amsterdam en Tinbergen Instituut Zeer mee eens In redelijke mate Pensioenfondsen moeten voor iedereen toegankelijk zijn en pensioenregels mogen arbeidsmarktmobiliteit niet beperken. Iedereen (werknemer, zzp-er, etc) moet zijn eigen pensioenfonds kunnen kiezen (binnen verplicht sparen), dus soort defined contribution. Biografie & eerdere uitslagen
Gerard J. van den Berg Portret van Gerard J. van den Berg University of Bristol Zeer mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Jan van Ours Jan van Ours image

Erasmus Universiteit Rotterdam

Zeer mee eens In redelijke mate Het is een noodzakelijke voorwaarde voor een flexibele pensioenleeftijd. Biografie & eerdere uitslagen
Lans Bovenberg Lans Bovenberg image Tilburg University en Netspar Mee eens In zeer hoge mate Bedrijven zijn geen geloofwaardige pensioenverzekeraars meer. Door de vergrijzing worden pensioenverplichtingen te groot. Verder bestaan bedrijven en bedrijfstakken minder lang. Deelnemers worden daardoor onvermijdelijk eigenaar van het beleggingsrisico. Biografie & eerdere uitslagen
Bas Jacobs Bas Jacobs image Erasmus School of Economics, Rotterdam en CESifo München Mee eens In hoge mate In flexibeler arbeidsmarkten zullen DB-pensioenen tot meer onbedoelde inkomensherverdeling leiden tussen verschillende groepen werknemers vanwege grotere verschillen in arbeidspatronen. Daardoor verwatert de link tussen premies en uitkeringen. Biografie & eerdere uitslagen
Sylvester Eijffinger Sylvester Eijffinger image Tilburg University en CEPR Mee eens In hoge mate De geleidelijke overgang van 'defined benefit' naar 'defined comtribution' pensioencontracten was reeds in gang gezet door de vergrijzing en de risicodeling door werknemers en zal versterkt worden door de toenemende flexibiliteit op de arbeidsmarkt. Biografie & eerdere uitslagen
Barbara Baarsma Barbara Baarsma image

Rabobank, Utrecht en Universiteit van Amsterdam

Mee eens In redelijke mate Het is overigens niet alleen de flexibiliteit van de arbeidsmarkt, maar ook de onvermijdelijke onzekerheid over de pensioenuitkering in DB-systemen. Lange tijd dacht men dat een DB-pensioen zeker was, maar dat bleek een schijnzekerheid te zijn. Biografie & eerdere uitslagen
Charles van Marrewijk Portret van Charles van Marrewijk Urecht University School of Economics, Tjalling C. Koopmans Instituut Mee eens In redelijke mate Ook dit lijkt redelijk. Probleem is uiteraard de overgang van het ene systeem naar het andere, dat is uitermate lastig. Biografie & eerdere uitslagen
Clemens Kool Clemens Kool image

Centraal Planbureau en Utrecht School of Economics

Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Frank Kalshoven Portret van Frank Kalshoven De Argumentenfabriek Mee eens In redelijke mate Met de aantekening dat individuen nog steeds risico's kunnen en zullen willen delen. Biografie & eerdere uitslagen
Harry Garretsen Harry Garretsen image Rijksuniversiteit Groningen Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Koen Caminada Portret van Koen Caminada Universiteit Leiden Mee eens In redelijke mate Dit proces is al gaande. Biografie & eerdere uitslagen
Pieter Gautier Pieter Gautier image Vrije Universiteit Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Eelke de Jong Eelke de Jong image Radboud Universiteit Nijmegen Mee eens In geringe mate Biografie & eerdere uitslagen
Mathijs Bouman Portret van Mathijs Bouman Econoom & journalist Mee eens In geringe mate Maakt meenemen pensioenrechten voor jobhoppers stuk eenvoudiger. Biografie & eerdere uitslagen
Wouter den Haan Foto van Wouter den Haan London School of Economics Mee eens In geringe mate In theorie is dit wellicht niet noodzakelijk, maar in de praktijk is het vermoedlijk lastig om defined benefit te combineren als vaak van baan wordt veranderd Biografie & eerdere uitslagen
Eduard Bomhoff Portret van Eduard Bomhoff Monash University, Sunway Campus, Kuala Lumpur, Maleisië Eens noch oneens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Harry van Dalen Harry van Dalen image

NIDI-KNAW/Rijksuniversiteit Groningen en Tilburg University

Eens noch oneens In redelijke mate Ik vermoed dat vooral de invloed van Europese arbeidsmarkt op lange termijn het belang van DB contracten zal ondergraven, maar het lijkt me niet onvermijdelijk. Biografie & eerdere uitslagen
Kees Goudswaard Portret van Kees Goudswaard Universiteit Leiden Eens noch oneens In redelijke mate Defined benefit in de traditionele vorm bestaat al niet meer. De meeste pensioenregelingen hebben een hybride karakter. Mogelijk is er nog wel een toekomst voor defined ambition. Biografie & eerdere uitslagen
Kees Koedijk Kees Koedijk image

Utrecht University, Vrije Universiteit Amsterdam, CEPR

Eens noch oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Rick van der Ploeg Portret van Rick van der Ploeg Oxford University, VU Amsterdam, CEPR en CESifo Eens noch oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Paul de Beer Paul de Beer image Universiteit van Amsterdam Oneens In zeer hoge mate Als de opgebouwde pensioenrechten op een soepele manier zijn mee te nemen naar een nieuwe baan of als men zzp'er wordt en als de doorsneepremie wordt gehandhaafd, kunnen pensioenen in principe gebaseerd blijven op 'defined benefit'. Biografie & eerdere uitslagen
Roel Beetsma Roel Beetsma image

Universiteit van Amsterdam, CEPR en European Fiscal Board

Oneens In zeer hoge mate DB is zeer wel mogelijk, mits bij overgang naar een andere baan de aanspraken op een goed manier kunnen worden overgedragen aan de nieuwe regeling Biografie & eerdere uitslagen
Fieke van der Lecq Fieke van der Lecq image

VU Amsterdam en Ecovisie

Oneens In hoge mate Flexibiliteit arbeidsmarkt zal eerder tot andere aanpassingen nopen dan tot deze. Andersom zijn het andere factoren die overgang DB-DC zouden kunnen legitimeren. Biografie & eerdere uitslagen
Frank den Butter Frank den Butter image Vrije Universiteit Amsterdam Oneens In hoge mate Ook bij veel baanwisselingen kan in een uitkeringsovereenkomst (DB) rekening gehouden worden met de gewenste mate van intra- en intergenerationele solidariteit. Dan is wel een goede berekeningsmethode van de afgesproken uitkering nodig Biografie & eerdere uitslagen
Harald Benink Portret van Harald Benink Tilburg University Oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Joop Schippers Portret van Joop Schippers Universiteit van Utrecht Oneens In redelijke mate Flexwerk is in veel gevallen geen vrije keuze. Vaak heeft flexwerk negatieve inkomensconsequenties. Die doortrekken naar de sfeer van de pensioenen doet de lasten van flex wel erg sterk bij één specifieke groep neerslaan. Biografie & eerdere uitslagen
Reyer Gerlagh Reyer Gerlagh image

Universiteit van Tilburg, Tilburg Sustainability Center

Oneens In redelijke mate Flexibiliteit betekent niet dat ieder voor zichzelf moet zorgen, wel dat duidelijke regels nodig zijn die individueel strategisch gebruik ('shoppen') onrendabel maken Biografie & eerdere uitslagen
Jeroen Hinloopen Portret van Jeroen Hinloopen

Centraal Planbureau, Den Haag en Universiteit van Amsterdam

Oneens In geringe mate Biografie & eerdere uitslagen
Bernard van Praag Portret van Bernard van Praag Universiteit van Amsterdam Zeer mee oneens In hoge mate Er is geen objectieve reden om de risico's van werkgever te verschuiven naar werknemer , De onderhandelingspositie van de factor arbeid is de laatste decennia zeer verzwakt en de verschuiving van DB naar DC reflecteert dat. Biografie & eerdere uitslagen
Henriëtte Prast Portret van Henriëtte Prast Tilburg University Zeer mee oneens In hoge mate De twee hebben niet met elkaar te maken. Db is niet houdbaar vanwege de demografie. Met flexibiliteit heeft dat niets te maken. Flexibiliteit maakt wel de huidige collectiviteit met verplichte aansluiting bij bedrijf(stak)fonds onhoudbaar/onrechtvaardig Biografie & eerdere uitslagen
Joop Hartog Joop Hartog image Universiteit van Amsterdam Zeer mee oneens In redelijke mate Bij defined contribution komt het risico geheel bij de werknemer terecht. Dan moet de werknemer ook de volle vrijheid hebben hoe hij belegt. Dan is geen collectief stelsel meer nodig. Biografie & eerdere uitslagen
Jan Bouwens Jan Bouwens image

Universiteit van Amsterdam

Zeer mee oneens In geringe mate We leven altijd in zekere mate in een wereld van defined contribution. Als beleggingsopbrengsten tegenvallen loopt de uitkering terug. Maar we moeten wel vasthouden aan het streven naar defined benefit waardoor het fonds accountable blijft voor resultaten Biografie & eerdere uitslagen
Marco Varkevisser Portret van Marco Varkevisser Erasmus Universiteit Rotterdam en iBMG Geen mening Biografie & eerdere uitslagen

Me Judice Economenpanel

Leden

Voor een overzicht van de leden van het economenpanel en hun affilaties: klik hier.

Toelichting

Dit panel peilt in welke mate economen het eens of oneens zijn over grote economische vraagstukken. Me Judice heeft een panel van ongeveer 60 economische deskundigen uitgenodigd om op gezette tijden (minimaal een keer per maand) hun mening te geven.

Het panel is gekozen op basis van een aantal minimale eisen. Een deelnemer moet onafhankelijk en gepromoveerd zijn. Een additionele eis is dat de economen enige affiniteit met vraagstukken van economische politiek moeten hebben. Om zo veel mogelijk een representatief beeld van de Nederlandse economen te krijgen is er naar gestreefd om de diverse economie faculteiten en hoogleraren (Amsterdam, Groningen, Leiden, Maastricht, Nijmegen, Rotterdam, Tilburg en Utrecht) aan bod te laten komen alsmede diverse specialismen.

Op het punt van het stemmen op stellingen is het goed om een paar zaken te benadrukken. In sommige gevallen zullen panelleden eens noch oneens zijn met een bepaalde stelling. Er kunnen twee redenen zijn voor deze uitkomst.

  1. Een econoom is een expert op het bepaald terrein maar ziet op basis van zijn ervaring en kennis van het veld dat er nog veel onzekerheid is over de stelling in kwestie. In dergelijke gevallen zullen de panelleden stemmen op de optie ‘eens noch oneens’.
  2. Een econoom is geen expert op een terrein of bezit te weinig kennis over een specifieke casus om daar een gekwalificeerde uitspraak over te doen. In dat geval zal het panellid stemmen op de optie ‘geen mening’.

De vragen worden per email naar het Me Judice Economenpanel gestuurd en ieder lid krijgt ruim de tijd om na te denken over de stem die hij of zij wil uitbrengen. Zij mogen alle bronnen gebruiken die zij willen om hun keuze te maken. Voorts krijgen alle panelleden de gelegenheid om in een paar woorden hun keuze toe te lichten, evenals de mate van (on)zekerheid die men heeft over het gekozen antwoord zodat volledig transparant is hoe in deze groep het totaalbeeld tot stand komt. Er worden daarom altijd twee figuren getoond: een ongewogen en een gewogen beeld waarbij het antwoord een hoger gewicht krijgt naarmate men zelf stelt dat men meer van het onderwerp afweet.

Buitenstaanders mogen stellingen suggereren evenals de panelleden zelf. Het Me Judice panelbestuur is uiteindelijk verantwoordelijk voor de keuze van de definitieve stelling. In sommige gevallen zullen wij een conceptversie van de stelling naar het Me Judice economenpanel sturen om fouten, onduidelijkheden of vage bewoordingen op te sporen.

De paneldata die middels deze peiling worden verzameld vallen onder het copyright van het Me Judice economenpanel en zullen worden gebruikt voor onderzoek, waarover zal worden gerapporteerd in een tijdschriftartikel.

Voor vragen en/of opmerkingen: economenpanel@mejudice.nl

Suggereer een stelling

Indien u een stelling wilt voorstellen die voorgelegd wordt aan het Me Judice economenpanel kunt u hieronder een voorstel doen. Over de behandeling van deze stelling kan niet worden gecorrespondeerd.