Me Judice Economenpanel: AOW-hervormingen ter discussie

5 mrt 2017

Het pensioenstelsel is een onderwerp dat de gemoederen bezighoudt en ook tijdens de verkiezingen keert het onderwerp weer terug. De afgelopen jaren zijn er al veel hervormingen doorgevoerd en nog meer hervormingen staan op stapel. In de verkiezingen draait het vooral om de AOW-leeftijd die voor de huidige generatie werkenden stapsgewijs (en versneld) is verhoogd en vanaf 2022 gekoppeld is aan de levensverwachting. En daarmee is ook de toekomstige AOW-leeftijd onzeker. Partijen als 50plus, PVV en SP willen graag de AOW-leeftijd terug naar 65, andere partijen willen dat de verhoging van de AOW beperkt blijft tot 67 jaar en weer andere partijen als PvdA en PvdD zijn voor een flexibele AOW. Een grote vraag blijft welke consequenties dergelijk keuzes hebben – op macro- en microniveau (zie bijv. CPB-studie over vergrijzing). Een flexibilisering zou tegemoet kunnen komen aan de keuzevrijheid van mensen om hun pensioendatum te kiezen of sommigen met een zwaar beroep de mogelijkheid te geven eerder te stoppen dan de AOW-leeftijd die nu geldt en in de toekomst op een steeds hoger niveau komt te liggen.

Drie stellingen zijn aan het economenpanel voorgelegd.

Stelling 1

Het terugbrengen van de AOW-leeftijd naar 65 jaar – binnen een AOW-stelsel dat een welvaartsvaste uitkering biedt – is een stap die negatieve macro-economische gevolgen heeft.

Resultaat (gewogen voor kennis expert)

Resultaat (gewogen voor kennis expert)

Resultaat (ongewogen)

Resultaat (ongewogen)

Stelling 2

Het flexibiliseren van de AOW-leeftijd, waarbij uitstappen op 65 op (actuarieel neutrale wijze) mogelijk is, is een wenselijke aanvulling op de huidige AOW-wet.

Resultaat (gewogen voor kennis expert)

Resultaat (gewogen voor kennis expert)

Resultaat (ongewogen)

Resultaat (ongewogen)

Stelling 3

Het tempo waarin de AOW-leeftijd wordt verhoogd is te hoog en onzeker voor burgers om rekening mee te houden in hun persoonlijke planning voor werk en pensioen.

Resultaat (gewogen voor kennis expert)

Resultaat (gewogen voor kennis expert)

Resultaat (ongewogen)

Resultaat (ongewogen)

Stelling 1: Resultaat per panellid

Het terugbrengen van de AOW-leeftijd naar 65 jaar – binnen een AOW-stelsel dat een welvaartsvaste uitkering biedt – is een stap die negatieve macro-economische gevolgen heeft.

Klik op een van onderstaande categorieƫn om het overzicht te sorteren.
Naam Organisatie Uitslag Expertise Toelichting
Dirk Schoenmaker Portret van Dirk Schoenmaker

Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit

Zeer mee eens In zeer hoge mate We leven langer en gezonder, dus moeten we ook langer werken. Dat is niet alleen belangrijk voor houdbare overheidsfinancien maar ook voor zinvolle invulling van onze tijd. Biografie & eerdere uitslagen
Eduard Bomhoff Portret van Eduard Bomhoff Monash University, Sunway Campus, Kuala Lumpur, Maleisië Zeer mee eens In zeer hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Fieke van der Lecq Fieke van der Lecq image

VU Amsterdam en Ecovisie

Zeer mee eens In zeer hoge mate Het aantal pensioenjaren moet beperkt blijven om staatspensioen betaalbaar te houden. Nederland zit t.o.v. andere landen in de middenmoot met het aantal pensioenjaren. (Toch is de AOW-premie al lang niet meer dekkend.) Biografie & eerdere uitslagen
Rick van der Ploeg Portret van Rick van der Ploeg Oxford University, VU Amsterdam, CEPR en CESifo Zeer mee eens In zeer hoge mate Terugbrengen naar 65 jaar vermindert het arbeidsaanbod en leidt tot opwaartste loondruk en een lagere vraag naar arbeid waardoor de hele economie op een lager pitje gaat draaien. De AOW wordt dan onbetaalbaar. Biografie & eerdere uitslagen
Roel Beetsma Roel Beetsma image

Universiteit van Amsterdam, CEPR en European Fiscal Board

Zeer mee eens In zeer hoge mate We leven langer, dus langere pensionering door terugbrengen AOW leeftijd zal ergens uit betaald moeten worden. Daarnaast neemt het arbeidsaanbod af, terwijl we met de voortdurende vergrijzing steeds meer krapte op de arbeidsmarkt kunnen verwachten Biografie & eerdere uitslagen
Sweder van Wijnbergen Portret van Sweder van Wijnbergen Universiteit van Amsterdam Zeer mee eens In zeer hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Sylvester Eijffinger Sylvester Eijffinger image Tilburg University en CEPR Zeer mee eens In zeer hoge mate Men kan zich terecht afvragen of de versnelde verhoging van AOW-leeftijd door Rutte 2 een verstandige maatregel was vanwege de uitverdienefftecten. Vele werknemers hebben zich onvoldoende kunnen voorbereiden op de versnelde verhoging en halen 67 jaar niet Biografie & eerdere uitslagen
Andries de Grip Andries de Grip ROA, Maastricht University Zeer mee eens In hoge mate Door de voortschrijdende vergrijzing van de bevolking doet dit een veel te groot beroep op de collectieve middelen en leidt het tot een onnodige vermindering van de arbeidsparticipatie. Biografie & eerdere uitslagen
Bas van der Klaauw Bas van der Klaauw image Vrije Universiteit Amsterdam en Tinbergen Instituut Zeer mee eens In hoge mate Het aantal ouderen per werkende is de laatste decennia gestegen. Biografie & eerdere uitslagen
Casper van Ewijk Casper van Ewijk image

Tilburg University, Netspar, en Universiteit van Amsterdam

Zeer mee eens In hoge mate Kostbaar voor houdbaarheid overheidsfinancien en gaat ten koste van participatie en economische groei, en past niet bij trend van langer leven en langer actief participeren in de maatschappij Biografie & eerdere uitslagen
Charles van Marrewijk Portret van Charles van Marrewijk Urecht University School of Economics, Tjalling C. Koopmans Instituut Zeer mee eens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Joop Schippers Portret van Joop Schippers Universiteit van Utrecht Zeer mee eens In hoge mate Met het stijgen van de levensverwachting stijgt het benodigde levensduurinkomen. Bij 65 jr als pensioenlft moet al dat inkomen in (te) korte tijd worden verdiend. Bovendien is op termijn (tenminste) deel van 65+ arbeidsaanbod nodig. Biografie & eerdere uitslagen
Kees Goudswaard Portret van Kees Goudswaard Universiteit Leiden Zeer mee eens In hoge mate De makkelijkste stelling sinds tijden Biografie & eerdere uitslagen
Koen Caminada Portret van Koen Caminada Universiteit Leiden Zeer mee eens In hoge mate Toenemende levensverwachting - ook aantal gezonde jaren na pensionering - pleit voor een hogere AOW-leeftijd. Wel differentiatie nodig (maar hoe?) - rekening houden met zware beroepen. Biografie & eerdere uitslagen
Piet Eichholtz Piet Eichholtz image Universiteit Maastricht Zeer mee eens In hoge mate Het legt een te grote druk op de werkenden Biografie & eerdere uitslagen
Arjen van Witteloostuijn Arjen van Witteloostuijn image

VU Amsterdam

Zeer mee eens In redelijke mate Deze maatregel staat haaks op elke demografische trend. Het vergt een inter-generationele overheveling van welvaart van een krimpende groep jongeren naar een groeiende groep ouderen. Dat is vragen om moeilijkheden. Biografie & eerdere uitslagen
Barbara Baarsma Barbara Baarsma image

Rabobank, Utrecht en Universiteit van Amsterdam

Zeer mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Eelke de Jong Eelke de Jong image Radboud Universiteit Nijmegen Zeer mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
HenriĆ«tte Prast Portret van Henriëtte Prast Tilburg University Zeer mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Jaap Abbring Portret van Jaap Abbring Tilburg University Zeer mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Jan Bouwens Jan Bouwens image

Universiteit van Amsterdam

Zeer mee eens In geringe mate We worden gemiddeld ouder en dat betekent dat we ook langer kunnen werken. Als je eerder met pensioen wil dan moet dat op eigen kosten. Biografie & eerdere uitslagen
Bas Jacobs Bas Jacobs image Erasmus School of Economics, Rotterdam en CESifo München Mee eens In zeer hoge mate Voor structureel hogere overheidsuitgaven moeten belastingen structureel omhoog. Hogere belastingen leiden tot welvaartsverliezen. Biografie & eerdere uitslagen
Frank den Butter Frank den Butter image Vrije Universiteit Amsterdam Mee eens In hoge mate Het is zeer kostbaar, mede vanwege allerlei negatieve externe gedragseffecten waarmee in de berekeningen niet voldoende rekening wordt gehouden (zie b.v. de relatie tussen hogere premielasten en participatiebeslissing) Biografie & eerdere uitslagen
Kees Koedijk Kees Koedijk image

Utrecht University, Vrije Universiteit Amsterdam, CEPR

Mee eens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Lans Bovenberg Lans Bovenberg image Tilburg University en Netspar Mee eens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Paul de Beer Paul de Beer image Universiteit van Amsterdam Mee eens In hoge mate Verlaging van de AOW-leeftijd naar 65 jaar zal leiden tot een beperkte daling van de arbeidsparticipatie en daardoor een negatief effect hebben op de economische groei. Daarnaast zal ze leiden tot hogere uitgaven voor de AOW. Biografie & eerdere uitslagen
Reyer Gerlagh Reyer Gerlagh image

Universiteit van Tilburg, Tilburg Sustainability Center

Mee eens In hoge mate Bij langer pensioen en gelijke opbouwperiode zal de benodigde premie sterk stijgen. Dat wordt problematisch. Bij het omslagdeel omdat de effectieve belastingen op inkomsten omhoog moeten en dat leidt tot belastingontwijking of ontduiking. Biografie & eerdere uitslagen
Robert Inklaar Robert Inklaar image

Rijksuniversiteit Groningen

Mee eens In hoge mate Meer geld naar de AOW betekent (uiteindelijk) minder geld naar andere zaken of hogere belastingen. Dat is deels een verdelingsvraag, maar hogere belastingen of minder uitgaven aan onderwijs, zorg of infrastructuur zal zeker de economie raken. Biografie & eerdere uitslagen
Arjo Klamer Arjo Klamer image

Erasmus Universiteit Rotterdam

Mee eens In redelijke mate Bijna niet aan deze conclusie te ontkomen. Hoe zouden positieve macroeconomische gevolgen mogelijk zijn. Hoe dan ook is het een overdracht van de jongere naar de oudere generatie. Biografie & eerdere uitslagen
Bas ter Weel Portret van Bas ter Weel SEO en Universiteit van Amsterdam Mee eens In redelijke mate De houdbaarheid van de overheidsfinancien verslechtert. Biografie & eerdere uitslagen
Eric Bartelsman Portret van Eric Bartelsman Vrije Universiteit Amsterdam Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Gerard J. van den Berg Portret van Gerard J. van den Berg University of Bristol Mee eens In redelijke mate Dit zal bekostigd worden door belastingen; daardoor wordt arbeid duurder en/of blijft er netto minder over. Dit verstoort de slagkracht van de economie. Of dit op de lange termijn ook erg is hangt van robotisering e.d. af. Biografie & eerdere uitslagen
Harry van Dalen Harry van Dalen image

NIDI-KNAW/Rijksuniversiteit Groningen en Tilburg University

Mee eens In redelijke mate Het terugbrengen heeft niet alleen directe gevolgen voor de AOW-uitgaven maar ook uitstralingseffecten naar aanvullend pensioenen. Een AOW-periode van op den duur van 30 jaar of langer is moeilijk vol te houden. Korte termijn klein effect. Biografie & eerdere uitslagen
Jan van Ours Jan van Ours image

Erasmus Universiteit Rotterdam

Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Janneke Plantenga Janneke Plantenga image Universiteit Utrecht Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Joop Hartog Joop Hartog image Universiteit van Amsterdam Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Mathijs Bouman Portret van Mathijs Bouman Econoom & journalist Mee eens In redelijke mate Dankzij verhoging AOW-leeftijd wordt voorkomen dat potentiƫle beroepsbevolking tussen nu en 2040 met ruim driekwart miljoen afneemt. De overheidsfinanciƫn zijn er (eindelijk) houdbaar door geworden. Terug naar 65 jaar is schadelijk ven onnodig. Biografie & eerdere uitslagen
Pieter Gautier Pieter Gautier image Vrije Universiteit Mee eens In redelijke mate We leven langer. Dus dit impliceert dat belastingen omhoog moeten of aanbod publieke goederen omlaag. Zelfs als je minder overheidsuitgaven bent kun je dit beter besteden aan lagere belasting of vergroening dan korter werken stimuleren. Biografie & eerdere uitslagen
Mathijs van Dijk Mathijs van Dijk image

Erasmus Universiteit, Rotterdam School of Management

Mee eens In geringe mate Gezien de toegenomen levensverwachting is het terugbrengen van de AOW-leeftijd naar 65 jaar financieel niet houdbaar. Biografie & eerdere uitslagen
Wouter den Haan Foto van Wouter den Haan London School of Economics Mee eens In geringe mate Biografie & eerdere uitslagen
Bernard van Praag Portret van Bernard van Praag Universiteit van Amsterdam Eens noch oneens In hoge mate De AOW wordt nu reeds voor ca. 30% gefinancierd uit de algemene middelen, dus belastingopbrengsten. Bij handhaving van 65 jaar zal de bijdrage uit de algemene middelen stijgen. Dat impliceert dus een politieke keuze ten laste van andere uitgaven . Biografie & eerdere uitslagen
Ewald Engelen Portret van Ewald Engelen Universiteit van Amsterdam Eens noch oneens In redelijke mate het cruciale woord is hier: "welvaartsvast". Op basis van deze aanname komt het CPB tot een kostenpost van 12 miljard per jaar. De afgelopen decennia is de AOW echter achtergebleven bij de loonstijgingen waardoor de feitelijke kosten (veel) lager zijn. Biografie & eerdere uitslagen
Steven Brakman Steven Brakman image Rijksuniversiteit Groningen Eens noch oneens In redelijke mate Het is een verdelingsvraagstuk en dat kan goed of slecht uitpakken: hoe wordt de extra AOW besteed tov een alternatieve aanwending van de belasting/premie. Zolang het laatste onbekend is, zijn algemene uitspraken lastig Biografie & eerdere uitslagen
Jaap van Duijn Jaap van Duijn image

Oud Chief Investment Officer Robeco en oud hoogleraar Universiteit van Amsterdam en Erasmus Universiteit

Geen mening Wat de gevolgen zijn, is m.i. niet goed te voorspellen. De vraag is of banen van 65-plussers ingenomen gaan worden door jongere werklozen, wat een positief effect zou kunnen zijn, en de vraag is ook hoe de extra AOW-kosten gefinancierd gaan worden. Biografie & eerdere uitslagen

Stelling 2: Resultaat per panellid

Het flexibiliseren van de AOW-leeftijd, waarbij uitstappen op 65 op (actuarieel neutrale wijze) mogelijk is, is een wenselijke aanvulling op de huidige AOW-wet.

Klik op een van onderstaande categorieƫn om het overzicht te sorteren.
Naam Organisatie Uitslag Expertise Toelichting
Fieke van der Lecq Fieke van der Lecq image

VU Amsterdam en Ecovisie

Zeer mee eens In zeer hoge mate De mate van 'slijtage' verschilt per persoon. Toevoegen van flexibiliteit op eigen kosten (actuarieel fair) verbetert de uitkomst voor het individu zonder nadeel voor de gemeenschap. Biografie & eerdere uitslagen
Eduard Bomhoff Portret van Eduard Bomhoff Monash University, Sunway Campus, Kuala Lumpur, Maleisië Zeer mee eens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Harry van Dalen Harry van Dalen image

NIDI-KNAW/Rijksuniversiteit Groningen en Tilburg University

Zeer mee eens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Piet Eichholtz Piet Eichholtz image Universiteit Maastricht Zeer mee eens In hoge mate Meer keuzevrijheid is in dit geval wenselijk, aangezien de wensen voor pensionering sterk uiteenlopen. Biografie & eerdere uitslagen
Arjen van Witteloostuijn Arjen van Witteloostuijn image

VU Amsterdam

Zeer mee eens In redelijke mate Het idee van "one size fits all" is niet alleen uit de tijd, maar ook ineffectief. Zolang de budgettaire consequenties neutraal zijn, is hier keuzevrijheid te prefereren. Biografie & eerdere uitslagen
Arjo Klamer Arjo Klamer image

Erasmus Universiteit Rotterdam

Zeer mee eens In redelijke mate Deze is eerder een morele questie. Niet iedereen is gelijk. Mensen die zware lichamelijke arbeid hebbben verricht, staan er op hun 65ste anders voor dan mensen zoals ik die vooral pratend het leven doorgaan. Biografie & eerdere uitslagen
Jaap Abbring Portret van Jaap Abbring Tilburg University Zeer mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Robert Inklaar Robert Inklaar image

Rijksuniversiteit Groningen

Zeer mee eens In redelijke mate Meer maatwerk met duidelijke prijskaartjes zal een beter passend systeem opleveren. Biografie & eerdere uitslagen
Rick van der Ploeg Portret van Rick van der Ploeg Oxford University, VU Amsterdam, CEPR en CESifo Mee eens In zeer hoge mate Geleideljke pensioenering voor 65 is prima mits de kosten voor rekening komen van de deelnemer zelf: actuarieel neutraal dus. Biografie & eerdere uitslagen
Sweder van Wijnbergen Portret van Sweder van Wijnbergen Universiteit van Amsterdam Mee eens In zeer hoge mate leidt wel to ongewenste herverdeling laag- naar hoog opgeleid tgv gebruik gemiddeld actuarieel faire premie bij berekenen korting vroeg uittreden/verhoging bij laat uittreden tgv verschillen levensverwachting. Biografie & eerdere uitslagen
Sylvester Eijffinger Sylvester Eijffinger image Tilburg University en CEPR Mee eens In zeer hoge mate Het flexibiliseren van de AOW-leeftijd zou een mogelijke aanvulling op de huidige AOW-wet zijn op de uitdrukkelijke voorwaarde dat de flexibilisering voor individuen op actuarieel neutrale wijze plaatsvindt en operationeel voor individuen uitvoerbaar is. Biografie & eerdere uitslagen
Bas van der Klaauw Bas van der Klaauw image Vrije Universiteit Amsterdam en Tinbergen Instituut Mee eens In hoge mate Misschien ook nadenken of AOW-leeftijd afhankelijk zou moeten zijn van individuele levensverwachting (op basis van een paar kenmerken zoals opleiding). Biografie & eerdere uitslagen
Bernard van Praag Portret van Bernard van Praag Universiteit van Amsterdam Mee eens In hoge mate De waarheid is dat velen nu al op grond van fysieke slijtage niet kunnen doorwerken tot 65 of op grond van verouderde kennis door hun werkgevers worden ontslagen en dan van een uitkering, dus vanuit de algemene middelen moeten worden onderhouden. Biografie & eerdere uitslagen
Casper van Ewijk Casper van Ewijk image

Tilburg University, Netspar, en Universiteit van Amsterdam

Mee eens In hoge mate nuttig maar beperkt bereik; meeste mensen zijn al flexibel via het aanvullend pensioen. Het kan wel sommige lagere inkomens helpen. En de maatregel past bij een trend naar flexibeler omgaan met pensionering Biografie & eerdere uitslagen
Charles van Marrewijk Portret van Charles van Marrewijk Urecht University School of Economics, Tjalling C. Koopmans Instituut Mee eens In hoge mate Het lijkt verstandig mensen die flexibiliteit te kiezen, maar daar zitten dan wel consequenties aan. Biografie & eerdere uitslagen
Joop Schippers Portret van Joop Schippers Universiteit van Utrecht Mee eens In hoge mate Aantrekkelijker is wellicht nog de AOW toekennen na 50 jaar werken (en dus loskoppelen van leeftijd) en actuarieel eerder/later uitstappen mogelijk maken. Dat doet meer recht aan verschil in startleeftijd en levensverwachting tussen hoog/laag opgeleid. Biografie & eerdere uitslagen
Kees Goudswaard Portret van Kees Goudswaard Universiteit Leiden Mee eens In hoge mate Mits goed vorm gegeven en begrenzing naar beneden bij 65 en niet lager (zoals de stelling aangeeft) Biografie & eerdere uitslagen
Kees Koedijk Kees Koedijk image

Utrecht University, Vrije Universiteit Amsterdam, CEPR

Mee eens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Eelke de Jong Eelke de Jong image Radboud Universiteit Nijmegen Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Eric Bartelsman Portret van Eric Bartelsman Vrije Universiteit Amsterdam Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Ewald Engelen Portret van Ewald Engelen Universiteit van Amsterdam Mee eens In redelijke mate Meer keuzevrijheid in ons rigide pensioneringsstelsel is om allerlei redenen wenselijk. Ook om tegemoet te komen aan aan de steeds diverser wordende arbeidsmarktgeschiedenissen van Nederlandse werknemers. Daarom eens. Biografie & eerdere uitslagen
Frank den Butter Frank den Butter image Vrije Universiteit Amsterdam Mee eens In redelijke mate Eens op voorwaarde dat de actuarieel neutrale berekening van uitkerings- en premiehoogte met de hiervoor genoemde negatieve gedragseffecten rekening houdt (dus ex post i.p.v. ex ante actuariele neutraliteit). Vermijd herverdelingseffecten. Biografie & eerdere uitslagen
HenriĆ«tte Prast Portret van Henriëtte Prast Tilburg University Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Jan van Ours Jan van Ours image

Erasmus Universiteit Rotterdam

Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Janneke Plantenga Janneke Plantenga image Universiteit Utrecht Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Joop Hartog Joop Hartog image Universiteit van Amsterdam Mee eens In redelijke mate Als de mogelijkheid wordt geboden op eigen kosten af te wijken van een standaard regeling kan ik daar de bezwaren niet van zien. Biografie & eerdere uitslagen
Pieter Gautier Pieter Gautier image Vrije Universiteit Mee eens In redelijke mate Mensen verschillen in hun voorkeuren voor consumptive of vrije tijd. Wie vroeg wil stoppen tegen lagere AOW moet die optie hebben. Biografie & eerdere uitslagen
Steven Brakman Steven Brakman image Rijksuniversiteit Groningen Mee eens In redelijke mate Op deze wijze kunnen verschillen op de arbeidsmarkt in het systeem worden opgenomen (fysiek zware arbeid) Biografie & eerdere uitslagen
Mathijs van Dijk Mathijs van Dijk image

Erasmus Universiteit, Rotterdam School of Management

Mee eens In geringe mate Voor sommige beroepen is het niet redelijk om 67 aan te houden als AOW leeftijd. Biografie & eerdere uitslagen
Wouter den Haan Foto van Wouter den Haan London School of Economics Mee eens In geringe mate Biografie & eerdere uitslagen
Dirk Schoenmaker Portret van Dirk Schoenmaker

Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit

Eens noch oneens In hoge mate Dit is goed voor mensen met een zwaar fysiek beroep. Wel uitkijken dat hek niet van de dam gaat. Biografie & eerdere uitslagen
Roel Beetsma Roel Beetsma image

Universiteit van Amsterdam, CEPR en European Fiscal Board

Eens noch oneens In hoge mate Op actuarieel neutrale wijze betekent dat de (directe) budgettaire gevolgen voor de overheid achterblijven. Het arbeidsaanbod zal waarschijnlijk negatief worden beĆÆnvloed hetgeen nadelig is door toenemende krapte arbeidsmarkt en minder belastinginkomsten Biografie & eerdere uitslagen
Barbara Baarsma Barbara Baarsma image

Rabobank, Utrecht en Universiteit van Amsterdam

Eens noch oneens In redelijke mate AOW is een bescherming tegen armoede. Bij eerder ingaan, kunnen mensen onder een bepaald, nog vast stellen minimaal inkomen komen (als ze geen aanvullend pensioen of eigen vermogen hebben), en dat is onwenselijk. boven dat minimum zou het kunnen Biografie & eerdere uitslagen
Jaap van Duijn Jaap van Duijn image

Oud Chief Investment Officer Robeco en oud hoogleraar Universiteit van Amsterdam en Erasmus Universiteit

Eens noch oneens In redelijke mate De vraag is of het flexibiliseren van de pensioengerechtigde leeftijd via een variabele leeftijd voor het aanvullende pensioen moet worden tot stand gebracht, dan wel via de AOW-leeftijd. Voor werkenden is het tweede pensioen veel belangrijker. Biografie & eerdere uitslagen
Koen Caminada Portret van Koen Caminada Universiteit Leiden Eens noch oneens In redelijke mate Flexibiliseren is wenselijk, maar niet rondom 65 jaar. Dat is te vroeg en te star. Toenemende levensverwachting - ook aantal gezonde jaren na pensionering - pleit voor een hogere spilleeftijd. Wel differentiatie nodig - rekening houden met zware beroepen. Biografie & eerdere uitslagen
Jan Bouwens Jan Bouwens image

Universiteit van Amsterdam

Eens noch oneens In geringe mate Voor mensen die de facto niet meer kunnen werken ben ik het eens. Zij die wel kunnen werken moeten blijven werken om de aow van pensioegerechtigden te kunnen bekostigen. Biografie & eerdere uitslagen
Andries de Grip Andries de Grip ROA, Maastricht University Oneens In hoge mate Mensen met een bedrijfstak- en bedrijfspensioenenpensioen hebben deze flexibiliteit in feite al. Voor degenen met alleen een AOW uitkering is het niet gewenst om de uitkering eerder te krijgen, omdat men dan later te weinig inkomen heeft. Biografie & eerdere uitslagen
Paul de Beer Paul de Beer image Universiteit van Amsterdam Oneens In hoge mate Een actuarieel neutrale flexibilisering van de AOW-leeftijd leidt tot verschillen in niveau van de AOW-uitkering waardoor deze zijn karakter als basisvoorziening verliest. Biografie & eerdere uitslagen
Reyer Gerlagh Reyer Gerlagh image

Universiteit van Tilburg, Tilburg Sustainability Center

Oneens In hoge mate Dit lost geen probleem op. Voor de lage inkomens is het onbetaalbaar om vervroegd met pensioen te gaan. We moeten alternatieven vinden. Bijv. informatie over verwachte levensduur per opleiding gebruiken om pensioenrechten per opleiding te differentieren. Biografie & eerdere uitslagen
Bas Jacobs Bas Jacobs image Erasmus School of Economics, Rotterdam en CESifo München Oneens In redelijke mate Mensen kunnen al 'actuarieel neutraal' eerder stoppen met werken via het aanvullend pensioen. Als ze geen aanvullend pensioen hebben, zakken ze door lagere AOW onder het bestaansminimum. Biografie & eerdere uitslagen
Bas ter Weel Portret van Bas ter Weel SEO en Universiteit van Amsterdam Oneens In redelijke mate Veel werkenden hebben al de mogelijkheid om eerder te stoppen via hun tweede pijler pensioen. Extra flexibiliteit in de eerste pijler voegt niet veel toe. Bovendien zou het zo kunnen zijn dat er groepen zijn die onder bijstandsniveau terechtkomen. Biografie & eerdere uitslagen
Gerard J. van den Berg Portret van Gerard J. van den Berg University of Bristol Oneens In redelijke mate "Actuarieel neutraal" lijkt me een gevaarlijke voorwaarde en is ook beleidsafhankelijk (endogeen). Er wordt nu al voortdurend geprobeerd politiek te scoren ten faveure van mensen die zg "zware arbeid" verricht hebben. Biografie & eerdere uitslagen
Lans Bovenberg Lans Bovenberg image Tilburg University en Netspar Oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Mathijs Bouman Portret van Mathijs Bouman Econoom & journalist Oneens In redelijke mate Ben op zich voor flexibiliteit, maar zie gevaar dat de lagere AOW-uitkering die er bij hoort, de politiek zal aanzetten tot reparatiemaatregelen (nu al in programma PvdA en SP). Actuarieel neutraal zou wel eens politiek onhaalbaar kunnen blijken. Biografie & eerdere uitslagen

Stelling 3: Resultaat per panellid

Het tempo waarin de AOW-leeftijd wordt verhoogd is te hoog en onzeker voor burgers om rekening mee te houden in hun persoonlijke planning voor werk en pensioen.

Klik op een van onderstaande categorieƫn om het overzicht te sorteren.
Naam Organisatie Uitslag Expertise Toelichting
Harry van Dalen Harry van Dalen image

NIDI-KNAW/Rijksuniversiteit Groningen en Tilburg University

Zeer mee eens In zeer hoge mate De verwarring is nu al groot en die verwarring wordt alleen maar groter doordat mensen te maken krijgen met voorspellingen die bijgesteld moeten worden. Biografie & eerdere uitslagen
Sylvester Eijffinger Sylvester Eijffinger image Tilburg University en CEPR Zeer mee eens In zeer hoge mate De versnelde verhoging van de AOW-leeftijd is een schoolvoorbeeld van ondoordachte en onzorgvuldige wetgeving door Rutte 2 waarbij onvoldoende rekening is gehouden met uitverdieneffecten en overgangsmaatregelen. Daarom is reparatiewetgeving geboden. Biografie & eerdere uitslagen
Andries de Grip Andries de Grip ROA, Maastricht University Mee eens In zeer hoge mate Voor een aanzienlijke groep 55-plussers is deze ontwikkeling te snel gegaan. Maar ook hun werkgevers waren hier onvoldoende op voorbereid, waardoor er in onvoldoende mate een goed faciliterend HR beleid is gevoerd om ouderen optimaal inzetbaar te houden. Biografie & eerdere uitslagen
Bernard van Praag Portret van Bernard van Praag Universiteit van Amsterdam Mee eens In hoge mate Het gaat te snel voor mensen die nu al dicht bij hun pensioen zitten. Voor jongeren is er nog genoeg tijd om te plannen. Biografie & eerdere uitslagen
Gerard J. van den Berg Portret van Gerard J. van den Berg University of Bristol Mee eens In hoge mate Cognitieve vaardigheden lopen terug door biologische processen. Daardoor neemt de kans dat mensen planningsfouten toe op hogere leeftijd. En hun productiviteit neemt af waardoor ze na hun 65e al snel werkloos zullen worden. Een deprimerend perspectief. Biografie & eerdere uitslagen
Joop Schippers Portret van Joop Schippers Universiteit van Utrecht Mee eens In hoge mate En vooral ook te generiek voor mensen in zeer uiteenlopende omstandigheden. Deze verhoging had je beter kunnen doorvoeren in tijden van schaarste aan arbeidskrachren ipv omvangrijke werkloosheid onder ouderen. Biografie & eerdere uitslagen
Kees Goudswaard Portret van Kees Goudswaard Universiteit Leiden Mee eens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Kees Koedijk Kees Koedijk image

Utrecht University, Vrije Universiteit Amsterdam, CEPR

Mee eens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Arjo Klamer Arjo Klamer image

Erasmus Universiteit Rotterdam

Mee eens In redelijke mate Vooral pijnlijk voor mensen die voor hun 65ste werkloos zijn, en steeds langer met weinig moeten rondkomen Biografie & eerdere uitslagen
Eelke de Jong Eelke de Jong image Radboud Universiteit Nijmegen Mee eens In redelijke mate Het geldt voor sommige groepen. Ik denk aan mensen die van een prepensioenregeling gebruik maken en militairen die op 57 jarige leeftijd met pensioen moesten en nu een pensioengat hebben. Ik vind het pijnlijk hoe de politiek die laten zitten. Biografie & eerdere uitslagen
Eric Bartelsman Portret van Eric Bartelsman Vrije Universiteit Amsterdam Mee eens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Ewald Engelen Portret van Ewald Engelen Universiteit van Amsterdam Mee eens In redelijke mate De verhoging is ingegeven door de wens economische opbrengsten te maximaliseren. Bij een verschuiving van de belastinggrondslag naar grondstoffen, emissies en kapitaal, kan de grondslag worden verbreed en een ontspanner arbeidsbestel worden gerealiseerd. Biografie & eerdere uitslagen
Paul de Beer Paul de Beer image Universiteit van Amsterdam Eens noch oneens In hoge mate Het tempo is vooral een probleem voor personen die al eerder waren gestopt met werken en nu een langere periode tot hun pensioen moeten overbruggen. Biografie & eerdere uitslagen
Rick van der Ploeg Portret van Rick van der Ploeg Oxford University, VU Amsterdam, CEPR en CESifo Oneens In zeer hoge mate We leven allemaal langer dus steeds minder mensen moeten de AOW opbrengen voor steeds meer mensen. Dat vermijden we door van 65 naar 68 of meer te gaan. Biografie & eerdere uitslagen
Sweder van Wijnbergen Portret van Sweder van Wijnbergen Universiteit van Amsterdam Oneens In zeer hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Bas van der Klaauw Bas van der Klaauw image Vrije Universiteit Amsterdam en Tinbergen Instituut Oneens In hoge mate Het AOW-dossier is door de politiek te lang doorgeschoven totdat het echt urgent werd. Daarmee is een langzamere aanpassing uitgesloten, ondanks dat dat beter geweest was voor burgers. Biografie & eerdere uitslagen
Charles van Marrewijk Portret van Charles van Marrewijk Urecht University School of Economics, Tjalling C. Koopmans Instituut Oneens In hoge mate Het klopt dat het nu erg snel gaat, maar dat is omdat we een achterstand moeten inlopen. De planning wordt een aantal jaren van te voren gemaakt en de stijgende levensverwachting wordt door het CBS gerapporteerd. Biografie & eerdere uitslagen
Frank den Butter Frank den Butter image Vrije Universiteit Amsterdam Oneens In hoge mate Vooruitberekeningen van de levensverwachting bieden vrij grote zekerheid, zij het dat CBS en NIDI van mening verschillen over het tempo van toename van de levensverwachting Biografie & eerdere uitslagen
Piet Eichholtz Piet Eichholtz image Universiteit Maastricht Oneens In hoge mate Het systeem is redelijk voorspelbaar, dus mensen kunnen we wel rekening mee houden Biografie & eerdere uitslagen
Robert Inklaar Robert Inklaar image

Rijksuniversiteit Groningen

Oneens In hoge mate Tijdens elke systeemverandering is er pijn met aanpassen, maar het huidige tempo geeft een voorspelbaar verloop voor de (verre) toekomst. In individuele gevallen kan het tempo te hoog zijn, vandaar dat flexibilisering (stelling 2) waardevol is. Biografie & eerdere uitslagen
Arjen van Witteloostuijn Arjen van Witteloostuijn image

VU Amsterdam

Oneens In redelijke mate De koppeling aan levensverwachting is glashelder en uitstekend verdedigbaar. Daarnaast maakt een dergelijk automatisme het beleid robuust en betrouwbaar. Biografie & eerdere uitslagen
Bas Jacobs Bas Jacobs image Erasmus School of Economics, Rotterdam en CESifo München Oneens In redelijke mate Transitiepad moet wel helder zijn. Correct eindpunt is dat AOW-leeftijd 1-op-1 opschuift met levensverwachting. Geeft veel minder onduidelijkheid en betere planningsmogelijkheden dan jaarlijks terugkerende politieke discussies over de AOW-leeftijd. Biografie & eerdere uitslagen
Bas ter Weel Portret van Bas ter Weel SEO en Universiteit van Amsterdam Oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Jaap van Duijn Jaap van Duijn image

Oud Chief Investment Officer Robeco en oud hoogleraar Universiteit van Amsterdam en Erasmus Universiteit

Oneens In redelijke mate De verhoging van de AOW-leeftijd gebeurt keurig volgens planning. Werkenden weten het en kunnen er moeilijk door verrast zijn. Ze kunnen er dus rekening mee houden. Biografie & eerdere uitslagen
Jan van Ours Jan van Ours image

Erasmus Universiteit Rotterdam

Oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Janneke Plantenga Janneke Plantenga image Universiteit Utrecht Oneens In redelijke mate het is vooral de politiek die hier onzekerheid / discussie creert. Wanneer men simpelweg vasthoudt aan de gemaakte afspraken kan iedereen daar 'rekening mee houden'. Biografie & eerdere uitslagen
Joop Hartog Joop Hartog image Universiteit van Amsterdam Oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Koen Caminada Portret van Koen Caminada Universiteit Leiden Oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Lans Bovenberg Lans Bovenberg image Tilburg University en Netspar Oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Steven Brakman Steven Brakman image Rijksuniversiteit Groningen Oneens In redelijke mate Dat toegenomen levensverwachting tot uitdrukking komt in pensioenstelsel is goed. Je kunt het omdraaien; er is te lang gewacht een dergelijke aanpassing in te voeren Biografie & eerdere uitslagen
Mathijs van Dijk Mathijs van Dijk image

Erasmus Universiteit, Rotterdam School of Management

Oneens In geringe mate Het tempo is niet onredelijk hoog en wel noodzakelijk omdat dit thema veel te lang is blijven liggen. Biografie & eerdere uitslagen
Pieter Gautier Pieter Gautier image Vrije Universiteit Oneens In geringe mate Biografie & eerdere uitslagen
Wouter den Haan Foto van Wouter den Haan London School of Economics Oneens In geringe mate Biografie & eerdere uitslagen
Fieke van der Lecq Fieke van der Lecq image

VU Amsterdam en Ecovisie

Zeer mee oneens In zeer hoge mate Men kan tijdig op de SVB-website de verwachte pensioenleeftijd zien. Investeren in inzetbaarheid door om- en bijscholing (5e pijler: menselijk kapitaal) is sowieso goede aanvulling op financiele voorzorgsmaatregelen (pijlers 1-4). Biografie & eerdere uitslagen
Reyer Gerlagh Reyer Gerlagh image

Universiteit van Tilburg, Tilburg Sustainability Center

Zeer mee oneens In zeer hoge mate Wat is het probleem? Je werkt zolang je niet werkloos bent en niet met pensioen wordt gestuurd. Hoezo is er planning nodig? Biografie & eerdere uitslagen
Roel Beetsma Roel Beetsma image

Universiteit van Amsterdam, CEPR en European Fiscal Board

Zeer mee oneens In zeer hoge mate De levensverwachting neemt ook snel toe en willen we de AOW betaalbaar houden zal de AOW leeftijd proportioneel moeten meestijgen. Biografie & eerdere uitslagen
Casper van Ewijk Casper van Ewijk image

Tilburg University, Netspar, en Universiteit van Amsterdam

Zeer mee oneens In hoge mate de aanpassing gebeurd geleidelijk en is lang tevoren bekend. Biografie & eerdere uitslagen
Dirk Schoenmaker Portret van Dirk Schoenmaker

Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit

Zeer mee oneens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Eduard Bomhoff Portret van Eduard Bomhoff Monash University, Sunway Campus, Kuala Lumpur, Maleisië Zeer mee oneens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
HenriĆ«tte Prast Portret van Henriëtte Prast Tilburg University Zeer mee oneens In hoge mate Biografie & eerdere uitslagen
Barbara Baarsma Barbara Baarsma image

Rabobank, Utrecht en Universiteit van Amsterdam

Zeer mee oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Jaap Abbring Portret van Jaap Abbring Tilburg University Zeer mee oneens In redelijke mate Biografie & eerdere uitslagen
Mathijs Bouman Portret van Mathijs Bouman Econoom & journalist Zeer mee oneens In redelijke mate Verhoging naar 67 wordt keurig uitgesmeerd over meerdere jaren en daarna wordt leeftijd op voor iedereen begrijpbare wijze gekoppeld aan levensverwachting. Afschaffen VUT en prepensioen gaf veel grotere schok en is door arbeidsmarkt ook prima verteerd. Biografie & eerdere uitslagen
Jan Bouwens Jan Bouwens image

Universiteit van Amsterdam

Zeer mee oneens In geringe mate Als dit al het geval is dan betekent dit dat we te lang hebben gewacht met door de zure appel heen te bijten. De statistieken en trends zijn niet van gisteren. Biografie & eerdere uitslagen

Me Judice Economenpanel

Leden

Voor een overzicht van de leden van het economenpanel en hun affilaties: klik hier.

Toelichting

Dit panel peilt in welke mate economen het eens of oneens zijn over grote economische vraagstukken. Me Judice heeft een panel van ongeveer 60 economische deskundigen uitgenodigd om op gezette tijden (minimaal een keer per maand) hun mening te geven.

Het panel is gekozen op basis van een aantal minimale eisen. Een deelnemer moet onafhankelijk en gepromoveerd zijn. Een additionele eis is dat de economen enige affiniteit met vraagstukken van economische politiek moeten hebben. Om zo veel mogelijk een representatief beeld van de Nederlandse economen te krijgen is er naar gestreefd om de diverse economie faculteiten en hoogleraren (Amsterdam, Groningen, Leiden, Maastricht, Nijmegen, Rotterdam, Tilburg en Utrecht) aan bod te laten komen alsmede diverse specialismen.

Op het punt van het stemmen op stellingen is het goed om een paar zaken te benadrukken. In sommige gevallen zullen panelleden eens noch oneens zijn met een bepaalde stelling. Er kunnen twee redenen zijn voor deze uitkomst.

  1. Een econoom is een expert op het bepaald terrein maar ziet op basis van zijn ervaring en kennis van het veld dat er nog veel onzekerheid is over de stelling in kwestie. In dergelijke gevallen zullen de panelleden stemmen op de optie ‘eens noch oneens’.
  2. Een econoom is geen expert op een terrein of bezit te weinig kennis over een specifieke casus om daar een gekwalificeerde uitspraak over te doen. In dat geval zal het panellid stemmen op de optie ‘geen mening’.

De vragen worden per email naar het Me Judice Economenpanel gestuurd en ieder lid krijgt ruim de tijd om na te denken over de stem die hij of zij wil uitbrengen. Zij mogen alle bronnen gebruiken die zij willen om hun keuze te maken. Voorts krijgen alle panelleden de gelegenheid om in een paar woorden hun keuze toe te lichten, evenals de mate van (on)zekerheid die men heeft over het gekozen antwoord zodat volledig transparant is hoe in deze groep het totaalbeeld tot stand komt. Er worden daarom altijd twee figuren getoond: een ongewogen en een gewogen beeld waarbij het antwoord een hoger gewicht krijgt naarmate men zelf stelt dat men meer van het onderwerp afweet.

Buitenstaanders mogen stellingen suggereren evenals de panelleden zelf. Het Me Judice panelbestuur is uiteindelijk verantwoordelijk voor de keuze van de definitieve stelling. In sommige gevallen zullen wij een conceptversie van de stelling naar het Me Judice economenpanel sturen om fouten, onduidelijkheden of vage bewoordingen op te sporen.

De paneldata die middels deze peiling worden verzameld vallen onder het copyright van het Me Judice economenpanel en zullen worden gebruikt voor onderzoek, waarover zal worden gerapporteerd in een tijdschriftartikel.

Voor vragen en/of opmerkingen: economenpanel@mejudice.nl

Suggereer een stelling

Indien u een stelling wilt voorstellen die voorgelegd wordt aan het Me Judice economenpanel kunt u hieronder een voorstel doen. Over de behandeling van deze stelling kan niet worden gecorrespondeerd.