Subsidies voor Tata Steel: miljarden belastinggeld in een zwart gat

Inleiding

Tata Steel is het meest vervuilende bedrijf in Nederland. Het stoot al decennia een waaier aan giftige stoffen uit over omwonenden en heeft een hogere CO2-emissie dan welk ander bedrijf in Nederland. En ondanks het feit dat al die milieuschade niet aan het bedrijf in rekening gebracht wordt leidt het structureel verlies, zo’n half miljard per jaar.  Zou je alleen al de CO2-uitstoot wél in rekening brengen tegen de huidige ETS prijzen, dan komt daar een klein miljard verlies per jaar bij.

In het plan wordt één hoogoven pas over meer dan tien jaar vervangen, terwijl de ander van kolen op gas overstapt, waarmee alsnog bijna de helft van de oorspronkelijke CO2 uitstoot gewoon doorgaat.

En zo’n bedrijf wil het kabinet miljarden steun geven, zonder dat, zelfs met die steun, de vergroening significant dichterbij komt. En de ellende gaat nog door: Tata Steel leidt nu al structureel verlies ondanks het gebruik van goedkope Australische kolen. Dat verlies gaat alleen maar toenemen als Tata overgaat op schoner maar duurder gas, en al helemaal als het in de verre toekomst overstapt op nog duurdere groene waterstof.

Slechte marktvooruitzichten

Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen, maar dat geldt dus kennelijk niet voor onze overheid. Wie herinnert zich bijvoorbeeld het overheidssteun drama rond RSV (scheepsbouwbedrijf, red.) in de jaren 70-80? Na een stroom van belastinggeld richting het concern werd de handdoek uiteindelijk alsnog in de ring gegooid. Weg concern, weg belastinggeld. De gelijkenis van Tata met RSV valt niet te missen. Tata opereert in een markt met gigantische overproductie, mede aangejaagd door steun van vooral China en sinds kort ook de VS voor hun eigen staalindustrie. Er is geen enkel concreet vooruitzicht op verbetering van de marktsituatie.  Tata is evident hetzelfde lot beschoren als RSV.

De subsidie voor Tata in de recente intentieverklaring met de overheid is bedoeld om te vergroenen, maar die subsidie brengt die doelstellingen niet significant dichterbij. In het plan wordt één hoogoven pas over meer dan tien jaar vervangen, terwijl de ander van kolen op gas overstapt, waarmee alsnog bijna de helft van de oorspronkelijke CO2 uitstoot gewoon doorgaat. En we moeten maar afwachten wat er met de waaier van gif voor de omwonenden gebeurt, al is Tata’s gedrag in het verleden weinig hoopgevend. Het bedrijf trekt zich al jaren weinig aan van milieuverordeningen en klachten van toezichthouders, laat staan van omwonenden.

Als je toch wil subsidiëren, betaal dan herscholing en verhuiskosten van werknemers die overbodig worden in IJmuiden, zoals in de zestiger jaren gebeurde na de sluiting van de Limburgse kolenmijnen. Dat zijn overzichtelijke bedragen met een harde einddatum.

Bovendien is het overduidelijk dat het niet gaat blijven bij de geplande 2 miljard: moederbedrijf Tata India zou dubbel dat bedrag moeten bijdragen, maar er is niet meer dan een vage intentieverklaring. En zelfs al lukt het plan, dan is slechts één van de twee hoogovens nog maar voor de helft opgeschoond. Daarna moet nog die andere hoogoven omgebouwd of vervangen worden, en voor beiden de overstap op waterstof - mocht dat beschikbaar komen. En dan nog zal Tata structureel verlies leiden. Kortom, belastingbetalers mogen rekenen op nog vele miljarden extra over de komende jaren.

Strategische autonomie Europa

Maar hoe moet het dan met onze strategische autonomie; we willen als EU niet van China afhankelijk zijn voor strategisch onmisbare producten zoals staal. Maar zelfs dat argument mag niet tot steun leiden voor Tata. Die strategische autonomie mag belangrijk zijn, maar kan veel goedkoper en met aanzienlijk minder milieuschade veilig gesteld worden door staal uit Spanje (zonne-energie) of uit Zweden (hydro-energie). De recente beslissing  van de Europese Commissie om heffingen van 50% in te voeren voor alle EU staalimport boven lage quota is wel te begrijpen gezien het belang van strategische autonomie, maar nog steeds wil je die doelstelling halen tegen minimale milieuschade en bedrijfseconomische kosten; dus zelfs dan is er geen business case voor steun aan Tata.

Geen subsidie betekent ongetwijfeld het einde voor Tata Steel Nederland: Tata India gaat geen uitzichtloze verliezen financieren. Slecht nieuws voor Tata’s 9000 werknemers, maar dat zijn praktisch allemaal hooggeschoolde vakmensen, waar we in Nederland tekorten van zien. Als je toch wil subsidiëren, betaal dan herscholing en verhuiskosten van werknemers die overbodig worden in IJmuiden, zoals in de zestiger jaren gebeurde na de sluiting van de Limburgse kolenmijnen. Dat zijn overzichtelijke bedragen met een harde einddatum. En het wegvallen van Tata steel, niet alleen Nederland’s grootste vervuiler, maar ook een majeure gebruiker van elektriciteit (voor direct gebruik, of indirect voor de productie van groene waterstof) als alle plannen doorgaan, zou verlichting brengen voor het overbelaste TenneT.

Er blijft dus weinig over van argumenten voor de geplande subsidie voor Tata: die lossen de CO2 problemen niet op; Tata zal verliezen blijven leiden, ook na de ontvangen miljarden, en opnieuw de hand ophouden, terwijl omwonenden nog lang gif over zich heen gestrooid zullen krijgen. Overheid, gooi geen belastinggeld in een zwart gat.