Column: Oorlog in Oekraïne nieuwe klap voor globalisering

Column: Oorlog in Oekraïne nieuwe klap voor globalisering image
Door 'Riccardof'

De oorlog in Oekraïne is bovenal een menselijke tragedie. Tegelijkertijd laat de crisis zich economisch voelen. Niet alleen vanwege de scherp oplopende energiekosten, maar ook omdat de oorlog bedrijven opnieuw dwingt na te denken over een ander businessmodel.

Wat is economisch de overeenkomst tussen de coronacrisis en de Oekraïnecrisis? Inderdaad, toeleveringsproblemen. De coronacrisis stokte de productie en leverantie van bepaalde onderdelen en halffabricaten, omdat hele industrieparken en havens in het slot werden gegooid om verspreiding van corona tegen te gaan.

Tekorten of de dreiging ervan steken nu door de oorlog in Oekraïne weer de kop op. Niet alleen de leveringszekerheid van gas staat onder druk, maar bijvoorbeeld ook de aanvoer van granen uit Oekraïne en kunstmest uit Rusland stokt, met alle gevolgen van dien voor de levensmiddelenindustrie.

Kwetsbaar

De coronacrisis heeft laten zien hoe kwetsbaar bedrijven zijn die afhankelijk zijn van één leverancier, bijvoorbeeld uit China. Het riep voor bedrijven de vraag op hoe om te gaan met het risico op gebeurtenissen die niet vaak voorkomen, maar waarvan de gevolgen voor grensoverschrijdende productieketens groot kunnen zijn. Denk naast pandemieën aan bijvoorbeeld natuurrampen. Maar ook oorlogen kunnen grensoverschrijdende productieprocessen danig verstoren.

Tijdens de pandemie was het terughalen van productie naar locaties dichtbij huis een veel geopperde oplossing voor de gebleken kwetsbaarheid van grensoverschrijdende productieketens.

Nadat het protectionisme van Trump de sinds 2012 al magere groei van de wereldhandel van een nieuwe rem voorzag, en daarnaast de vrijheid voor Amerikaanse bedrijven inperkte om zelf hun productielocaties te mogen kiezen, zorgde corona voor extra protectionisme. Onder andere door exportverboden voor onmisbare medische producten en -apparaten.

Terughalen productie

Tijdens de pandemie was het terughalen van productie naar locaties dichtbij huis een veel geopperde oplossing voor de gebleken kwetsbaarheid van grensoverschrijdende productieketens.

Eerder hield ik u voor dat het niet zo’n vaart zou lopen met het terugdraaien van de globalisering van productieprocessen. Ik stelde dat, als het stof van alle opwinding neergedaald zou zijn, bedrijven vooral een kosten-baten afweging zouden maken. In veel sectoren is het voor westerse bedrijven moeilijk of te duur om de productie terug te halen. Neem de elektronicabedrijven. Die zijn grotendeels afhankelijk geworden van gespecialiseerde Aziatische bedrijven voor de leveranties van chips en halfgeleiders. De EU wil een eigen halfgeleiderindustrie, maar die is er voorlopig nog niet. Andere ondernemingen kunnen niet zomaar zonder de lage lonen in Aziatische of Oost Europese landen, zoals in de textielindustrie.

Maar inmiddels worden internationaal producerende bedrijven niet alleen geconfronteerd met een economische oorlog tussen het westen en China, maar ook met een echte oorlog. De Russische inval in Oekraïne verstoort meerdere productieketens door het stilvallen van de productie in Oekraïne en de sancties tegen Rusland, aangevuld met het door vele westerse bedrijven vrijwillig stilleggen van exporten naar Rusland.

Het aandeel van Rusland en Oekraïne in de wereldwijde exporten en importen bedraagt op het totaal van alle goederen respectievelijk niet meer dan 2,2% en 1,7%, maar op bedrijfstakniveau is de import vanuit Rusland en Oekraïne soms van groot belang.

Naast de hierboven genoemde voedselketen, moet ook gedacht worden aan bedrijfstakken waar grondstoffen als nikkel en nikkelertsen van belang zijn en aan halffabricaten van ijzer en staal. De totale EU- import van deze grondstoffen en halffabricaten is voor enkele tientallen procenten (staal en ijzer) tot tachtig procent (nikkel- en nikkelconcentraten) afhankelijk van invoer uit Rusland.

Auto- industrie

De Duitse autofabrikanten BMW en Volkswagen ondervinden de laatste tijd productieproblemen door stokkende aanvoer van onderdelen vanuit Oekraïne. De verstoring van de aanvoer vanuit Rusland en Oekraïne vraagt na corona van bedrijven dus wederom om na te denken om aanpassingen in hu productieketens. Nieuwe forse tegenwind voor geglobaliseerde ondernemingen dus en dan hebben we het nog niets eens gehad over de scherp oplopende energie- en transportkosten door toedoen van de oorlog.

Tegenwind

De politieke context waarbinnen multinationals werken is met de inval in Oekraïne op slag veranderd. Veiligheid zal de komende jaren waarschijnlijk prioriteit hebben bij het buitenlandbeleid van het westen. Het is goed mogelijk dat daar economisch een prijs voor moet worden betaald via minder open grenzen voor buitenlandse producten en buitenlandse investeringen. De sancties en de vergeldingsmaatregelen van Russische zijde raken nu allereerst de export naar Rusland en import vanuit Rusland. Als de aan Rusland opgelegde sancties na de inval in de Krim in 2014 een indicatie mogen zijn, zullen de sancties niet snel verdwijnen.

Nieuwe forse tegenwind voor geglobaliseerde ondernemingen dus en dan hebben we het nog niets eens gehad over de scherp oplopende energie- en transportkosten door toedoen van de oorlog.

Voeg hierbij de economische spanningen met China. Ook in Europa is het vertrouwen in de goede bedoelingen van de Chinese economische expansiedrift, onder andere via de zijderoute, afgenomen. De weigering van China om de Russische inval in Oekraïne te veroordelen, zet de verhouding met het westen verder onder druk, waarbij sancties - economisch of anders - tegen China niet uitgesloten kunnen worden.

Het zijn ontwikkelingen die produceren in het buitenland riskanter en duurder kunnen maken in vergelijking bij dicht bij huis produceren. Globalisering zal zich niet zomaar gewonnen geven, maar de tegenwind wordt wel steeds straffer.

Raoul Leering schrijft deze column op persoonlijke titel. De columns zijn op geen enkele wijze bedoeld als beleggingsadvies. Deze bijdrage verscheen reeds in De Financiële Telegraaf.

Te citeren als

Raoul Leering, “Column: Oorlog in Oekraïne nieuwe klap voor globalisering”, Me Judice, 28 maart 2022.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding
Door 'Riccardof'

Ontvang updates via e-mail