Column: Brexit terug van weggeweest

Een ‘deal is een deal’, zou je zeggen. Dat geldt blijkbaar echter niet voor Johnson. Als hij zijn zin niet krijgt, deinst hij er niet voor terug om gemaakte afspraken gewoon eenzijdig op te zeggen.

De situatie

Wat is er aan de hand? In het handelsakkoord dat de EU en het VK eind 2020 sloten is, op verzoek van Johnson, de bepaling opgenomen dat de producten die vanuit het VK, via Ierland, de EU binnenkomen niet gecontroleerd hoeven te worden aan de grens tussen Noord-Ierland en Ierland. In plaats daarvan moet nu worden gecontroleerd of alle goederen die vanuit Groot-Brittannië de Ierse zee oversteken aan de producteisen van de EU voldoen. Dus niet alleen de goederen die voor Ierland bedoeld zijn, maar dus ook producten die bedoeld zijn om in Noord-Ierland te blijven. Zo kan voorkomen worden dat Britse producten die niet aan de eisen van de EU voldoen, via de Noord-Ierse grens met Ierland stiekem de EU binnendringen.

Een ‘deal is een deal’, zou je zeggen. Dat geldt blijkbaar echter niet voor Johnson.

Maar het controleren van álle producten die naar Noord-Ierland worden verscheept, ervaren de Britten als een hinderpaal voor hun handel met Noord-Ierland. Dat vonden ze al voordat het akkoord werd gesloten. Maar ze accepteerden dat dit de prijs was die ze moesten betalen om de EU over te halen haar recht op controles aan deze politiek gevoelige buitengrens op te geven. Een deal die Johnson in volle bewustzijn sloot. Dus niet zeuren nu die afspraak wordt uitgevoerd, zou je zeggen.

Vrijhandelsakkoord

Maar daar denkt Johnson anders over. Met het vrijhandelsakkoord met de EU op zak, poogt hij dit onderdeel sinds het ingaan van het akkoord al ongedaan te maken. Maar de EU voelt er niets voor vanwege het enorme risico dat dit ertoe leidt dat Britse producten zonder controle de EU binnen kunnen komen. De EU wil niet verder gaan dan praktische aanpassingen om de last van de controles voor de Britten te verlagen.

Maar Johnson probeert zijn zin door te drukken. Zijn regering heeft afgelopen week doodleuk een wet aangekondigd waarmee het VK eenzijdig de verplichting opzegt om producten te toetsen aan de EU-eisen. Zolang de verscheper van die producten zegt dat de goederen niet voor Ierland maar voor Noord-Ierland bedoeld zijn, is geen controle meer nodig vinden de Britten.

Chantage

De EU is boos en heeft al aangegeven dat, als het zover komt, tegenmaatregelen zullen worden getroffen. De Britten zeggen dat het niet zover hoeft te komen als de EU hun wensen inwilligt. Om dat af te dwingen ’hebben we in de onderhandelingen een wapen nodig’, zei een Britse regeringsfunctionaris anderhalve week geleden. Vandaar het wetsvoorstel. Chantage dus.

Door het ook hard te spelen is de kans het grootst dat het VK inbindt, want het VK is immers economisch veel afhankelijker van de EU dan omgekeerd.

Het is van belang dat de EU niet zwicht voor Johnsons chantagepraktijken. Niet alleen omdat andere landen dan ook wel eens een loopje kunnen gaan nemen met afspraken die ze hebben gemaakt met de EU. Maar ook om verdere uitholling van de afspraken met het VK dan op de loer ligt.

De beste manier om te voorkomen dat de Britten in de toekomst blijven proberen om onder de voor hen minder voordelige afspraken in het vrijhandelsakkoord uit te komen, is aan te geven dat de EU het gehele vrijhandelsakkoord opzegt als het VK ervoor kiest om bepaalde onderdelen uit het akkoord te bevriezen.

Door het ook hard te spelen is de kans het grootst dat het VK inbindt, want het VK is immers economisch veel afhankelijker van de EU dan omgekeerd. Het VK heeft een kleine 10% van haar jaarlijkse nationale inkomen te danken aan vraag vanuit de EU naar haar producten, terwijl dat omgekeerd slechts 1,5% is. Met andere woorden, Johnsons nieuwe wet is weliswaar een wapen, maar als hij er mee gaat schieten, kan dat goed uitlopen op een schot in eigen voet.

Raoul Leering schrijft deze column op persoonlijke titel. De columns zijn op geen enkele wijze bedoeld als beleggingsadvies. Deze bijdrage verscheen reeds in De Financiële Telegraaf.