Koopkrachtherstel: lastenverlichting effectiever dan extra loonstijging

Koud terug van vakantie en de Haagse politici moeten vol aan de bak. Nederlandse huishoudens worden dit jaar volgens de nieuwste CPB-cijfers geconfronteerd met een ongekend groot koopkrachtverlies van bijna 7%. Van het kabinet wordt verwacht dat zij daar wat aan gaat doen. Dat beseft de regering zich en zij zal bovenop de eerder dit jaar genomen koopkrachtmaatregelen ongetwijfeld met enige extra steun over de brug komen.

Alhoewel de oproep aan het bedrijfsleven om er een schepje bovenop te doen voor de hand ligt, is het de vraag of het de meest effectieve manier is om het koopkrachtprobleem voor huishoudens op te lossen.

Maar het kabinet wil de reparatie van het koopkrachtprobleem niet alleen voor haar rekening nemen. Zij wijst ook naar de werkgevers. Meerdere ministers riepen hen de afgelopen week op om de lonen extra te verhogen. Deze week bleek dat de economische groei, ondanks de oorlog, in 2022 hoog uitkomt. Dit betekent dat bedrijven gemiddeld genomen nog steeds stevig groeien. Bovendien staan de bedrijfswinsten er goed voor.

Ruimte voor hogere loonstijgingen

Volgens minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Karien van Gennip is er dan ook ruimte om de lonen extra te verhogen. De loonsverhogingen die de vakbonden in de cao’s weten af te spreken zijn overigens al opgelopen naar 3,5% tot 4%, tegenover 2% vorig jaar. Maar dit is bij lange na niet voldoende om fors koopkrachtverlies af te wenden, zo laten de CPB-cijfers zien.

Alhoewel de oproep aan het bedrijfsleven om er een schepje bovenop te doen voor de hand ligt, is het de vraag of het de meest effectieve manier is om het koopkrachtprobleem voor huishoudens op te lossen. De winstmarges van bedrijven mogen er historisch gezien goed bijliggen, bedrijven zullen hun hoge winstmarges niet zomaar opgeven. Als ze hogere loonstijgingen toekennen, zullen ze hun winstmarge proberen te verdedigen door de hogere loonkosten door te berekenen in de prijs die ze voor hun product of dienst vragen. Althans daar duidt de recente ontwikkeling op.

Afwenteling hogere kosten op de klant

In reactie op de hogere prijs die Nederlandse ondernemingen moeten betalen voor de uit het buitenland geïmporteerde energiebronnen, hebben ze de producentenprijzen al met 30% verhoogd ten opzichte van vorig jaar, zo blijkt uit de junicijfers van het CBS. Bedrijven die voor de wereldmarkten produceren zijn er in het eerste kwartaal van dit jaar in geslaagd om een 16% hogere prijs voor hun product te krijgen.

Het is uiteraard prettig voor de bedrijven dat ze hun winstmarges overeind hebben kunnen houden, maar het afwentelen van de hogere kosten op klanten, betekent tegelijkertijd dat extra loonstijging een redelijk bot wapen zou kunnen zijn in de strijd tegen het koopkrachtverlies. Immers als bedrijven hogere loonkosten ook doorberekenen in hun prijzen, wordt het positieve koopkrachteffect van de loonsverhoging deels uitgehold omdat prijzen opnieuw stijgen.

Misschien zorgen het inzakken van de bestedingen en het terugvallen van de economische groei die volgens het CPB de komende tijd gaan optreden, voor minder ruimte om hogere kosten af te wentelen op de huishoudens en andere klanten. In dat geval zouden bedrijven eventueel hogere loonkosten wel moeten opvangen met het verlagen van hun winstmarge. Dan wint het instrument loonstijging aan effectiviteit in de strijd tegen het koopkrachtverlies. Het is echter onzeker of bedrijven ook echt zullen overgaan tot interen op hun winstmarge.

Lagere lasten

Een andere manier om het koopkrachtprobleem voor huishoudens aan te pakken is verlaging van de belastingen. Het heeft als voordeel dat het geen kostenverhoging voor het bedrijfsleven met zich meebrengt, zodat ondernemingen geen prikkel hebben om hun prijzen te verhogen, waardoor het effect van de maatregel niet deels teniet wordt gedaan door een nieuwe ronde van prijsstijgingen. Langs deze weg kan de koopkracht dus effectiever hersteld worden dan met loonstijgingen.

De vraag bij deze aanpak is natuurlijk wel hoe de overheid een eventuele lastenverlichting gaat financieren. Dit is vooral een politiek vraagstuk. Voor mij persoonlijk staat daarbij voorop dat solidariteit met lagere inkomens gepast is. Voor hen weegt de omhooggeschoten energierekening het zwaarst omdat ze een groter deel van hun inkomen aan gas en licht besteden. Bovendien hebben deze huishoudens minder ‘niet noodzakelijke’ uitgaven waarop ze kunnen bezuinigen om te voorkomen dat ze komende winter in het donker zitten en koud moeten douchen.

Raoul Leering schrijft deze column op persoonlijke titel. De columns zijn op geen enkele wijze bedoeld als beleggingsadvies. Deze bijdrage verscheen reeds in De Financiële Telegraaf.